TEZHİPÇİa Elyazmalarını süsleyen sanatçı. (Eşanl. MÜZEHHİR)
—ANSİKL. İslam ülkelerinde tezhipçiler de öteki sanatçılar gibi çoğunlukla hükümdarların korunmasında, saray atölyelerinde etkinlik gösterirlerdi. OsmanlI döneminde, sıkı merkeziyetçiliğe bağlı olarak, önce Edirne, daha sonra da İstanbul sarayında örgütlenmiş, çeşitli dallarda etkinlik gösteren sanatçılar vardı. Tezhipçiler de ehli hiref denilen bu örgüte bağlıydı. Edirne sarayına bağlı sanatçıların örgütlen, İstanbul'un başkent olmasından sonra da zaman zaman parlayarak XVII. yy. sonlarına değin varlığını korumuştur. İstanbul'da Sarayı cedit'teki (Yeni saray, bugün Topkapı sarayı) ehli hiref örgütünün nakkaşlar bölüğünde görevli olan tezhipçiler. öteki sanatçılar gibi Haznedarbaşf nın ermindeydiler; aylıklarını, malzeme ve gereçlerini ondan alırlardı. Ancak bu sanatçıların saray dışındaki atölyelerde de çalıştıkları, kimilerinin kendi dükkânları olduğu da bilinmektedir. En yetkin tezhip çilerin yönetiminde çalışan bu sanatçılar özellikle hattatlarla işbirliği halindeydiler. Dönemin ünlü hattatlarının yazılarını, en yetkin ve ünlü sanatçılar tezhiplerdi; bir çdktezhipçi Topkapı sarayı müzesi'ndeki imzalı yapıtlarından bilinmektedir. XV. yy.'da, Fatih Sultan Mehmet döneminin nakkaşbaşı Baba Nakkaş, XVI. yy.'da Kara Mehmet ve Kambur Mehmet Çelebi, XVII. yy.'da Hafız Osman'ın Kuranlarının çoğunu tezhipleyen Haşan Çelebi, XVIII. yy.'da Ali Üsküdari ve Abdullah Buhari' nin yanı sıra, Yusuf Mısrî, Ali Üsküdarî'yi izleyen Çakeri, Ahmet Vehbi, Abdullah bin Mustafa, Haydarpaşalı İbrahim Çelebi, Selim III döneminde Üstad Ahmet Ataullah Hezargradizade ve kardeşi, XIX. yy.'da Mahmut II döneminde Haşan Karamani, Ftazgradlızade Ahmet, Lalelili Şakir, Abdülmecit ve Abdülaziz dönemlerinde Hacı Haşan Salih, Abdülhamit II döneminde Tevfik Efendi, Nurettin Efendi, Hüseyin Hüsnü Efendi, Bahaettin Efendi ve Hakkı Bey önde gelen osmanlı tezhipçileridir. Günümüzün usta tezhipçileri arasında İsmail Hakkı Altınbezer, Muhsin Demironat, Rikkat Kunt, Tahsin Aykutalp ve Prof. Dr Süheyl Ünver sayılabilir.
• Batı'da tezhipçiler Roman döneminin sonuna dek, içlerinde Karolenj ve Otto dönemlerinin gösterişli yapıtlarının da yer aldığı elyazmalarını, genellikle manastırlardaki keşişler resimlemişti. XII. yy.'ın sonuna doğru, Fransa'nın kuzeyinde sayıları gittikçe artan laik tezhipçiler ortaya çıktı; bunlar, özellikle kutsal metinlerde, sanatsal üslupları ve kimi zaman sayfa kenarlarında, ikonografiyi, renkleri ve formadaki baş harf sayısını belirten teknik bilgilerle ayırt edilirler. XIII.-XIV. yy.'larda, kitap süslemeleri çoğunlukla birden fazla uzmanın ortak çalışmalarıydı. Ancak dönemin metinlerinde ayrım yapılmadan "ressam", "tezhipçi" ve "süslemeci" gibi değişik adlarla anılan bu sanatçılar arasındaki işbölümüne ilişkin fazla bilgi yoktur. Bu ayrım XIV. yy sonunda oluşmaya başladı, imzalı yapıtlarına rastlanan çok az sayıdaki sanatçılar arasında XIII. yy.'da Matthieu Paris ve William de Brailles, XIV. yy.'da Honorâ Usta ve Jean Pucelle, XV. yy.'da Hesdinli Jacquemart, Beauneveu, Limbourg kardeşler, Fouquet ve Bourdichon belirtilebilir.
|
