İnsanı incelemekte olan bir bilim dalı olan Antropoloji, insanın biyolojik özelliklerini, evrimini, kökenini, kültürel ve toplumsal yönlerini araştırır.
Antropoloji Ne Demek?
Antropoloji, insanı temel almaktadır. Kültürel gelişmeler, iletişim, çeşitlilik, etkileşim ve benzeri konuları ele alıp bunları gündemde tutan bir bilim dalıdır. Antropoloji bir tür olan insanın farklılığını, evrimsel kökenlerini, dünyada ve zaman içerisindeki var olma şeklini anlama çabasında olan bir bilimdir.
Antropoloji üç alt dala ayrılmaktadır. Bunlar; biyolojik antropoloji, sosyokültürel antropoloji ve arkeolojidir:
- Sosyokültürel Antropoloji: Kültürlerin aralarındaki farklılığı, sosyal dönüşümü, yaşam şeklini, kültürel değişimi araştırır. Sosyokültürel antropologlar, dünya genelinde çok fazla alanda, kişilerin birlikte yaşayacak oldukları eşlerini neye göre seçtiklerini, yaşanan toplulukta nasıl bir eğitim aldıklarını, nasıl evlendiklerini, kendi topluluklarında veya farklı toplulukların üyesiyle nasıl bir ilişki kurdukları gibi konuları incelemektedir. Kültürel ve sosyal antropolojinin önemli bir faktörü de dil antropolojisidir. Dil Antropolojisi dünya genelinde konuşulmakta olan pek çok dil ile ilgilenmektedir. Dil antropolojisi hem tarih öncesinde konuşulmuş hem de günümüzde konuşulmakta olan dilleri incelemektedir. Dil antropologlarının pek çoğu Rusça, İngilizce ve Çince gibi bilindik dillerin yanı sıra Amerika Kızılderilileri'nin dili gibi yabanıl (Exotic) dilleri de araştırırlar. Dil antropolojisi dillerin betimsel ve tarihsel incelemesi yanında kültürün farklı yönüyle olan ilişkisini de inceler. Kısacası dil antropolojisi, dili araştırmakla kalmayarak dilin bulunduğu kültürel ve sosyal ortam ilişkisini de araştırır.
- Biyolojik Antropoloji: Biyolojik antropoloji kişinin evrim biyolojisinin farklı bölümlerini inceler. Kişilerin neden öldüklerini, hastalıklarını, farklı yerlere nasıl uyum sağladıklarını anlama çabası içindedirler. Bazen biyolojik antropoloji fosil inceleyerek insan evrimi açılımını anlamaya çalışır. Halen yaşamakta olan kişilerin etrafına fizyolojik, biyokimyasal ve morfolojik uyumlarını kıyaslar.
- Arkeoloji: Sistemlerin politik, sosyal ve teknik düzenlemesini ve arka planda olan kültür evrimini anlamak amacıyla geçmiş kültürlerin maddi kalıntısını araştırır. Arkeologlar geçmiş dönemlerde insanlar tarafından yapılan alet, çömlek, çanak ve benzerlerini araştırarak günlük yaşamı; cesetlerden kalan dişleri ve kemikleri inceleyerek yaşadıkları hastalığı ve beslenmelerini araştırır.
Geçmişte ve Günümüzde Antropoloji
Antropoloji nedir kısaca, geçmişte ve günümüz toplumlarında yaşayan insanları değişik yönleriyle inceleyen bilimdir. İnsanın fiziki ve kültürel yapısını inceleyen antropoloji, insanlığın en eski zamanlarının gün yüzüne çıkmasını sağlar.
Antropoloji, kişiyi biyolojik, toplumsal ve kültürel farklılığı içinde anlamak, insanlık tarihinin başından beri toplumların değişik ortamlara nasıl adapte olduklarını ve bu adaptasyon şekillerinin nasıl değiştiğini, farklı küresel olayların nasıl uyarlandığını görmeye ve göstermeye çalışır.
İki kapsamda holistikdir (inanılır ve bütünsel), bütün zaman dilimlerinde yaşamış ve yaşamakta olan kişileri ve insanlığı tam anlamıyla kapsamaktadır. Toplumların her şeyiyle ilgilenir. Antropoloji kültürler arası kıyaslamaya önem vermesi ile öbür sosyal disiplinden farklıdır. Antropoloji uyguladığı yol ile zengin sayılmaktadır. Zira hem nicel hem de nitel metot kullanmaktadır.
Antropoloji tarihinde etnografiler kayda değer bir yer tutarak odağı meydana getirmiştir. Bununla beraber 20.yüzyılda etnografik ilgi merkezlerinin ve etnografik çalışmalarının değişik antropoloji alt alanlarında başka eğilimleri gösterdiği görülür. Mesela tıbbi antropolojide 20. yüzyılın ortasında çalışma merkezlerinde küçük toplumlardan Batı modern toplumuna kayma olmuştur.
İnsan toplumları hakkında detaylı bilgi elde etmeyi hedefleyen antropoloji, antropologlar tarafından geliştirilir. Antropolojinin hedefi belli bir doğal değeri tasvir ve açıklamadır.
Antropolojinin Diğer Bilimlerden Farkı Nedir?
Antropoloji, konusu insan olan diğer bilimlerden (biyoloji, sosyoloji, iktisat, psikoloji) ayırt edilir. Antropoloji bu bilimlerin hepsi ile yakından ilişkilidir. Ancak inceleme konusu, kullanılan araştırma teknikleri ve özgül tarihi farklıdır. Antropoloji kişiyi her anlamda ve her açıdan ifade etmeye çalışmaktadır.
Çalıştığı alan sınırları içinde anlamak ve kişilerin var olma anlarından beri değişik koşullara nasıl adapte olduğu, bu adaptasyon şekillerinin nasıl değiştiğini görmek ve göstermek ister. Bu yüzden dünyayı tamamıyla ele alarak insanları bütünün içinde görmek ister. Bu anlamda antropoloji hem farklılıkları ortaya koyan hem de bütüncül, kıyaslamalı özelliğe sahiptir.
Antropoloji Nasıl Meydana Çıktı?
Antropoloji, konusu kişiler arasında bulunan farklılıklar ve benzerlikler olduğundan, toplumsal, kültürel ve biyolojik çeşitliliği anlama ve açıklama çabası insanlık geçmişi kadar eski. Batılı kaynaklara ve Çiçero'ya göre tarih kurucusu olan Halicarnassuslu Heredot'u (MÖ 484-425) ilk antropolog olarak kabul edilmelidir. Zira Heredot, Akdeniz etrafında olan ülkeler hakkında (Libyalılar, Hintliler, Mısırlılar, İskitler) gördüklerini, duyduklarını yazmakla yetinmeyerek, buralarda yaşamakta olan kişilerin neden farklı olduğu konusunda bilgi istemiştir. Heredot, bu toplulukların politikada, törede, teknolojide, davranışlarda, fiziksel özelliklerde birbirlerinden çok farklı olduklarını göstermiş, kısacası o toplulukların kültürlerini incelemiştir.
Tarihi olayları aralarında olan kültür farkıyla açıklamıştır. Ve bu kapsamda çağdaşları, ardılları ve öncüllerine objektif davranmıştır. Antik Grek yazımında kültürel ve biyolojik farklılık konusu ile Herodot'dan başka Aristoteles (MÖ 384-322) ilgilendi. İbn Fadlan (10.Yüzyıl), İbn Batuta (1304-1369), Evliya Çelebi (1611-1682), Marco Polo (1254-1324) gibi gezginlerin seyehatnamesi ve coğrafi koşullarda bulunan farklar, kültürler arası farklar ve geçim koşulları arasındaki fark ile ifade eden İbn Haldun'un Mukaddime'si antropolojik malzeme taşır.
Batının antropolojiye merakı sömürgeci toplumlar zamanında başlamıştır. Avrupa'nın Avusturalya, Afrika ve Amerika kıtalarını sömürge altına almaları ile sonuçlanan keşif yolculukları, yolculuklara katılım yapan tıp adamlarının, kaşiflerin, doğa bilimcilerinin ilk defa gördükleri bitki ve hayvan türleriyle insan kültürleri ve toplulukları hakkında bilgilerden meydana gelen Keşif Literatürü bırakmalarını sağlamıştır.
Sosyal Antropolog Sahada Çalışır
Sosyal Antropolog sahada çalışmaktadır. Tüm duyu organlarıyla araştırdığı toplulukların günlük hayatına katılır. Mülakat, gözlem, anket, hayat hikayeleri ve benzeri yollarla bilgiye ulaşır. Bu araştırma yoluyla ilgilendiği topluluğun kültürel özelliğine ulaşır. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Antropoloji Bölümü Sosyal Antropoloji Ana Bilim Dalı da kurulduğu zamandan bu tarafa eğitim faaliyetini bu kapsamda yürütmektedir.
"En iyi uygulama sahada olur, en iyi eğitim uygulayarak olur" tarzı yaklaşımla öğrencilerini inceleme ortamında eğitmektedir. Bu durumun sonunda öğrenci derste gördüğü teorik bilgiyi, saha incelemelerinde toplanan malzeme ile yazılı rapor, fotoğraf sergisi ve entrografik yönü ağır olan akar kare belgeleme şekli ile sunma yeteneği kazanarak mezun olmaktadırlar.
Bankalar, bakanlıklar, araştırma şirketleri, müzeler, medya, insan kaynakları ve benzeri pek çok alanda antropologlara ihtiyaç vardır. Bölüm mezunları; araştırma şirketleri, ajanslar, yapım şirketleri, gazetelerde çalışmaktadırlar.
Antropoloji, kişinin bugünü, dünü ve yarını ile ilgilenmektedir. Dünyayı bütün olarak ele almakta, toplumları rencide etmeden, hor görmeden, hoşgörü ile anlayıp anlatmaya çalışmaktadır. Çalışma bölgesinin içine kişinin hem sosyokültürel hem de fiziksel özellikleri girer. İnsan meydana getirdiği kültürle çok değişik bir çevrede bile yaşama başarısını elde eden tek canlıdır.
Kültür, antropologlara göre teknik bir terimdir. İnsan ve kültür antropoloji konusudur. Sosyal ve kültürel antropoloji insan davranışları için bir neden ortaya koymaya çalışır. İnceleme alanı insan ve insanın yaptığı her şeydir. Sosyal ve kültürel antropoloji bilimi endüstrileşmemiş, az nüfusu olan, teknolojide sınırlı gelişen, diğer topluluklardan uzak şekilde yaşayan toplulukları da anlayarak yorumlamaya çalışmaktadır.
Daha sonrasında antropolojinin çalıştığı bölge büyümüştür. Basit ve karmaşık, modern ve geleneksel, endüstrileşmemiş-endüstrileşmiş bütün toplulukları araştırır. Antropoloji kapsamında yapılan araştırmalar kıyaslamalı bir şekilde kültürler arası da olmaktadır. Antropolojinin en önemli malzemesi belli bir toplumun teknoloji, toplumsal örgütlenme, dinsel, bilimsel stratejiler, ekonomik süreçler ve benzeri özelliklerini ifade eden etnografya araştırmalarıdır.
Antropoloji'nin Alt Dalları
Antropoloji biliminin beraber çalıştığı, bazen de içinde bulunduğu alanlar ve alt dalları şöyledir:
- Biyolojik Antropoloji,
- Adli Antropoloji,
- Dil Antropoloji,
- Paleopatoloji,
- Primatoloji,
- Paleoetnobotanik,
- Tıbbi Antropoloji,
- Primatoloji,
- Osteoloji,
- Paleoantropoloji,
- Sosyal Antropoloji,
- Kültürel Antropoloji,
- Din Antropolojisi, Sanat Antropolojisi,
- Hukuk Antropolojisi,
- Uygulamalı Antropoloji,
- Siber Antropoloji,
- Kültürler Arası Çalışmalar,
- Gelişim Antrolojisi,
- Ekolojik Antropoloji,
- Gelişim Antropoloji,
- Çevresel Antropoloji,
- Etnografi,
- İktisadi Antropoloji,
- Etnografi,
- Tıbbi antropoloji,
- Etnomüzikoloji,
- Feminist Antropoloji,
- Psikolojik Antropoloji,
- Kamu Antropoloji,
- Siyasi Antropoloji,
- Sembolik Antropoloji (veya semboller/ simgeler antropolojisi),
- Lengüistik Antropoloji ( yani dinsel antropoloji),
- Kamu Antropoloji,
- Görsel Antropoloji,
- Diyakronik Lengüistik (artsüremli dilbilim),
- Senkronik Lengüistik (eş zamanlı dilbilim veya eşsüremli dilbilim),
- Sosyolengüistik,
- Arkeoloji,
- Tropoloji (müzik eşliğinde olan bilim dalı)
Temeli İnsana Dayanan Bilim Dalı: Antropoloji
Antropoloji'nin temeli insandır. İnsan türünü yani bizi inceleyen bir bilim dalıdır. Ve konusu insan olan diğer bilimlerden farklıdır. Kültürel gelişme, iletişim, etkileşim ve benzeri ana başlıkları gündemine yerleştiren antropolojinin ilgi alanı güncel ve tarihsel boyutlardır. İnsan toplumu konusunda detaylarıyla bilgi edinmeyi hedefleyen antropoloji, antropologlar sayesinde geliştirilmektedir. Tüm bilim dalları olguları tasvir etme ve aktarma çabasından oluşur. Antropoloji, insan anlamında Yunanca "anthropos" ve açıklama anlamında "logos" kelimelerinden türemiştir. 7
|
