Bir konu hakkında düşüncemizi ifade ederken, kelimeler veya cümleler arasında geçiş ve bağlantı ifadeleri kullanırız. Bu ifadeler yazılı veya sözlü dilde dile getirdiğimiz duygu ve düşünceler arasında olumlu veya olumsuz yönde bağlantılar kurar, düşünceyi aynı veya farklı yönde devam ettirmemizi sağlar. Aslında günlük hayatta sıkça kullandığımız bu ifadeler sayesinde konuşmamızı dinleyen veya yazımızı okuyan kişi, cümlenin devamında nasıl bir anlamın geleceğini önceden kestirebilir. Buradan hareketle; Türkçede "aralarında anlam ilgisi bulunan varlık, kavram, olay veya durumları aynı veya farklı yönde geliştirerek tek bir yargıya bağlayan ögelere" geçiş ve bağlantı ifadeleri denir.
Bir cümlenin devamında gelen ifade olumlu veya olumsuz yönde değişebilir. Söz gelimi çocuğunun durumunu sormaya giden bir veliye, öğretmeni "Kaan'ın sınav notları oldukça iyi." şeklinde bir cümleyle başlayıp, bu cümlenin devamında "Son zamanlarda davranışlarında gözle görülür bir bozulma var." demek isteyebilir. Bu iki cümleden birincisi olumlu bir ifadeyken, ikinci cümle olumsuz bir anlam ifade etmektedir. İşte bu iki cümle arasında bir geçiş / bağlantı ifadesi kullanarak, ilk cümleden sonra gelecek cümlede düşüncenin yönünün değiştiğini veliye hissettirmek daha güzel bir anlatım sağlar. Bu cümleyi "Kaan'ın sınav notları oldukça iyi; gelgelelim son zamanlarda davranışlarında gözle görülür bir bozulma var." şeklinde geçiş ifadesiyle birleştirebiliriz.
Türkçede geçiş ve bağlantı ifadeleri; cümlede olumlu ve olumsuz anlamlar arasında geçiş yapma, destekleme, örnekler verme, sebep – sonuç, amaç – sonuç ve koşul – sonuç ilişkileri kurma, açıklama, duygu ve düşüncesini ifade etme, onaylama, beğenme, üzülme, özetleme, önem bildirme... gibi anlamlar yaratmak için kullanılır. Yaygın olarak kullanılan geçiş ve bağlantı ögeleri "ama, fakat, lakin, yalnız, ancak, üstelik, oysa, aynı zamanda, bu nedenle, böylelikle, başka bir deyişle, bundan dolayı, bunun yanında, bununla birlikte, ilk olarak, son olarak, bu yüzden, hatta, bundan böyle, artık, kısacası, sonuçta, öncelikle, özellikle, çünkü, yoksa, halbuki, ne var ki, gelgelelim, ne yazık ki, öyleyse, demek ki, oysaki, halbuki, o hâlde" şeklinde örneklendirilebilir.
NOT: Yukarıda verilen kelimelerin tamamı geçiş ve bağlantı ifadesi olarak kullanılabilir. Bununla birlikte bu kelimeler cümlenin anlamına göre geçiş ve bağlantı ifadesi görevi dışında da karşımıza çıkabilir. Bunun için bu ifadelerin düşüncenin yönünde aynı veya farklı yönde değişiklik yapıp yapmadığına dikkat edilmelidir.
Geçiş ve Bağlantı İfadelerine Örnek Cümleler
– Saatlerdir problemi çözmeye çalışıyorum fakat bir türlü başaramadım.
– Son sınavdan da düşük not aldım hâlbuki çok çalışmıştım.
– Hepimiz onun konuşmasını beğeniyor hatta için için kıskanıyorduk.
– Siz gelmeyeceksiniz sanırım o hâlde biz başka bir plan yapalım.
– Tüm raporları hazırladım üstelik hepsini müşterilerimize gönderdim.
– Hayat beni çok yordu bundan böyle hiçbir şeyi kafama takmayacağım.
– Hepinizi yukarı çıkaracağız ancak öncelik yaşlı ve hamile olanların.
– Gezi iptal olmuş oysa ne kadar çok heveslenmiştim.
– Sizi yanımda görmek isterdim sonuçta en yakın arkadaşlarımsınız.
– Çarşıya çıkmam gerekiyor yalnız önce işlerimi halletmeliyim.
– Sizi ailece çok seviyoruz çünkü çok anlayışlı ve güleryüzlü birisiniz.
– Hava hâlâ oldukça soğuk oysaki ben bahar geldi sanmıştım.
– Mucitler genellikle meraklı insanlardır demek ki merak zekâmızı kullanmamızı sağlıyor.
– Geç kalmadan fırına gittim ne yazık ki hiç ekmek kalmamış.
Yukarıdaki cümlelerde koyu yazılmış kelimelerin tamamı geçiş ve bağlantı ifadeleridir. Bu ifadeler genellikle cümlenin ortasında bulunurlar ve görüldüğü üzere cümleler veya kelimeler arasında aynı veya farklı yönde geçiş veya bağlantılar kurarlar. Bu geçiş ve bağlantı ifadelerinin birçoğu aynı anlamı karşıladığı için, birbirlerinin yerine kullanılmaları mümkündür.
Orkun KUTLU
|
