Sağlıklı bir uyku kendi içerisinde REM uykusu ve REM dışı uyku olarak iki farklı dönemden oluşur. REM, Rapid Eye Movement yani hızlı göz hareketleri anlamına gelir. Adından da anlaşılacağı üzere REM uykusunda göz bebeği çok hızlı hareket eder ve bu dönemde görülen rüyalar çoğunlukla hatırlanır. REM uykusunda bireyin vücudu hareketsizdir ve solunum ile kalp atışı oldukça hızlıdır. Bir uyku boyunca REM 4-6 defa ortaya çıkar ve uykunun sonuna doğru süresi ve sıklığı artar. REM dışı uyku ise derin REM dışı uyku ve yüzeysel REM dışı uyku olarak ikiye ayrılır. Derin REM dışı uyku, uykunun en derin evresidir. Bu evrede solunum ve kalp atışı yavaş ve düzenlidir, göz hareketi neredeyse yoktur. Bu evrede uykudan uyanmak oldukça zordur. Yüzeysel REM dışı uykudan uyanmak kolaydır, uykunun başlangıcında bu dönemden sonra derin uykuya geçilir. Gece terörü hastalığı derin REM dışı uyku döneminde ortaya çıkar. Rüyalardan farklı olarak gece terörü bir dönemden diğer döneme geçişlerde ani korku veya uykudan uyanma ile ortaya çıkar. Peki, gece terörü hastalığı nedir?
Gece terörü hastalığı nedir?
Uyku bozuklukları birçok alt kategoriye ayrılmakla beraber gece terörü hastalığı bunlardan birisidir. Bireyin uyku düzenini bozan ve parasomnia olarak da adlandırılan gece terörü hastalığı; uykuya dalarken, uyku esnasında, uyku aşamalarında ve uyanma sırasında ortaya çıkabilen anormal hareketleri, davranışları, algıları, duyguları ve hayalleri içerir. Birçok insan hayatlarının bir evresinde gece terörü ile yüzleşir. Uzmanlar tarafından yapılan araştırmalar beş ay ile altı yaş arasındaki çocukların %88'lik kısmında en az bir kez parasomnia hastalığının görüldüğü tespit edilmiştir. Gece terörü hastalığı ergenlik çağından sonra azalma eğilimi gösterir. Ergenlik çağında ve sonrasında parasomnia ortaya çıkan bireylerin birçoğunda çocukluk döneminde de bu hastalığın görüldüğü tespit edilmiştir. Gece terörü birkaç farklı şekilde gözlemlenebilir. REM uykusu dışında gözlenen parasomnia, uykuda yürüme (uyurgezerlik) ile ortaya çıkarken REM uykusunda ise kabuslar ve uyku felçleri olarak kendini gösterir.
Gece terörü hastalığı belirtileri nelerdir?
Gece terörü hastalığının belirtileri karakteristiktir ve her atak birbirine benzer şekilde gerçekleşir. Gece terörü nöbetinde uykuda olan kişi ani bir şekilde uykusundan uyanır ve korkmuş bir halde yatağa oturarak çığlık atabilir. Bunun devamı olarak bağırmalar yerini iniltilere bırakır, korku nedeniyle nefes alıp verme sıklaşır ve terleme görülebilir. Korkudan dolayı birey kıyafetlerini çıkartmak isteyebilir ve bulunduğu ortamı terk etme eğiliminde olabilir. Hastanın bilinci tam olarak açılmadığından istemsiz kas hareketleri görülmesi olasıdır. Hastalıktan dolayı meydana gelen ataklar uykunun ilk 2 veya 4 saatlik diliminde görülür. Atağın şiddetine göre çok kısa sürebilen belirtiler, hasta atağın etkisinden çıkamadığı takdirde dakikalarca da sürebilir. Çoğunlukla birey yaptıklarından habersiz bir şekilde tekrar yatar ve uykuya dalar. Çoğu zaman bu belirtiler esnasında hasta tam uyanık halde değildir. Uyku tamamlandığında birey uykusunda geçirdiği ataktan habersizdir. Bunlardan farklı ve daha hafif olarak uyku esnasında konuşma, derin iç çekme ve iniltiler de görülebilir.
Gece terörü hastalığı nedenleri nelerdir?
Gece terörü hastalığının altında yatan en önemli nedenlerden birisi psikolojik sorunlardır. Hatta bunun dışında çok az neden parasomnia hastalığına neden olur. Modern yaşamın getirdiği acelecilik, insanın kendisine daha az vakit ayırabilmesi, dengesiz beslenme ve sosyalleşme eksikliği birçok psikolojik ve fizyolojik hastalığa neden olduğu gibi uyku hastalıklarına da neden olur. Gün içinde bireyin hoşuna gitmeyecek olaylar bilinçaltında yer eder. Bu olaylar, iş yerinde yaşanabilecek huzursuzluklar, toplu taşıma aracında herhangi bir problem, aile içi sıkıntılar olabilir. Bilinçaltında yer eden olaylar genellikle uykuda ortaya çıkar. Bunların yanında şehirlerin gürültüsü, çok fazla ışık ve düzensiz uyku parasomnianın ortaya çıkmasındaki en önemli etkenlerdendir. Kişilik bozuklukları, ilişki sorunları, stres, birtakım ilaçlar, ateş, uykusuzluk, antidepresan ilaçlar da parasomniaya sebep olabilmektedir. Pek az hastada rastlansa da genetik eğilim de söz konusu olabilmektedir. Hastalığın genetik nedenlerden dolayı ortaya çıkıp çıkmadığının tespiti açısından hastanın öyküsü oldukça önemlidir. Eğer ebeveynlerde hayatlarının bir döneminde uyku problemleri yaşanmış ise bunun genetik olarak aktarılmış olma ihtimali olabilir.
Gece terörü hastalığı tanısı nasıl konulur?
Gece terörü hastalığının teşhisi için epilepsiden kesin olarak ayrımının yapılması gerekir. Bu ayrımın yapılması için de PSG denilen polisomnografi yani uyku testi yapılır. Hasta klinik ve hijyenik bir ortamda, doktorun belirlediği saatte teste alınır. Test esnasında beyin dalgaları tespiti için EEG, göz hareketleri tespiti için EOG, kas aktiviteleri için EMG'den faydalanılır. Bunlarla beraber hastanın solunum düzeni, kandaki oksijen miktarı ve kalp fonksiyonları da ölçülür. Yapılan test uzmanın önerisine göre belirlenecek zaman diliminde yapılır. Testten daha güvenilir sonuçlar elde edilebilmesi için gün boyu kahve, alkol, sigara gibi uyarıcı maddelerin kullanılmaması gerekir. Ayrıca yan etkilerinden dolayı herhangi bir ilaç kullanılmaması da önemlidir. Tüm uyku süresince hastanın uykusu belirli dilimlerle incelenir. Bunun sebebi uykunun birçok evresinin olmasıdır. Ortaya çıkacak herhangi bir anormallik uykunun hangi diliminde ortaya çıktığıyla ilişkili olarak teşhiste belirleyicidir. Uyku düzeni incelenen hastada epilepsi atakları ortaya çıkmamışsa gece terörü hastalığı teşhisi koyulabilir.
Gece terörü hastalığı tedavi yöntemleri nelerdir?
Gece terörü hastalığı çoğunlukla ergenlikten sonra kendiliğinden ortadan kalkar. Ataklar hastalık dönemlerinde de oldukça nadirdir. Eğer bu durum her gün veya birkaç gün arayla tekrarlıyorsa psikiyatr uzmanına veya nöroloji uzmanına danışmak gerekir. Normalde gece uykularının daha verimli olması açısından gündüz uykuları önerilmese de küçük yaştaki hastalara gündüz uykusu önerilebilir. Hastanın yaşı fark etmeksizin uyunan ortamın havasının temiz ve uyunan yatağın hijyenik olmasına dikkat edilmelidir. Gece terörü hastalığının günden güne görüldüğü bireylerde nöbet eğer benzer saatlerde ortaya çıkıyorsa, nöbetten önce bireyin uyandırılması faydalıdır. Ancak atak esnasında hastanın uyandırılması tavsiye edilmez. Tüm bunların dışında hastalığın altında yatan nedenin ortadan kaldırılması gerekir. Okul çağındaki bir hastanın okulda arkadaşlarıyla veya öğretmenleriyle yaşadığı bir problem gece terörü hastalığının ortaya çıkmasına neden olabilir. Çocuğun problemleri tespit edilerek ortadan kaldırılırsa atakların azalarak bittiği görülecektir. Yetişkin bireylerde de aynı şekilde iş hayatında, sosyal çevresinde veya aile hayatında sorunları olabilir. Bu durumlarda da psikojik danışmandan destek almak faydalı olacaktır. Her yaştan bireyde uyku saatlerinin düzenliliğinin sağlanması atakların azalmasına yardımcı olur.
Eğer siz veya çevrenizdekiler yukarıda belirtilen uyku sorunlarını yaşıyorsanız ve gece terörü hastalığından şüphe ediyorsanız bir nöroloji veya psikiyatri uzmanına muayene olmanızda fayda var. Her ne kadar gece terörü hastalığı kalıcı veya ciddi sorunlara yol açmasa da günlük yaşamın getirdiği stresten veya psikolojik sorunlardan ortaya çıkabileceği unutulmamalı. Hastalığın altında yatan neden başkaca ciddi hastalıklara yol açmadan teşhis edilmeli ve tedavisiye başlanmalı. Sağlıklı bir uyku uyumanın ne kadar önemli olduğu hatırlanıp daha huzurlu bir yaşam için her türlü uyku probleminde bir uzmana gözükmeniz önem taşır. Sağlıklı günler dileriz.
