Mustafa Kemal Atatürk, başarılı bir asker ve siyasetçi olmasının yanı sıra iyi bir kitap kurdu ve entelektüeldi. Eğitim, sanat, kültür, yaşam ve spor gibi konularda vatandaşlara örnek oldu ve bir ulusun modernleşmesi için elinden geleni yaptı. Kitap yazmak da bunlardan biriydi.
Genellikle sadece "Nutuk" eserini yazdığı sanılsa da aslında çok daha fazla kitabı kaleme almıştır. Onun imzasını taşıyan, kendi yaşam serüveninden hareketle anılarını, deneyimlerini ve hitaplarını kaleme aldığı eserleri.
Mustafa Kemal Atatürk'ün Yazdığı Kitaplar:
Ta'biye Meselesinin Halli ve Emirlerin Sureti Tahririne Dair Nesayih
Cumalı Ordugâhı-On Günlük Manevranın Hatırası 29 Ağustos-8 Eylül 1909
Zabit ve Kumandan ile Hasbihal
Nutuk
Vatandaş İçin Medeni Bilgiler (Manevi kızı Afet İnan adıyla yayımlandı)
Geometri
Güneş-Dil Teorisi
Eskişehir-İzmit Konuşmaları 1923
Çevirileri:
Takımın Muharebe Talimi (Almancadan - 1908)
Bölüğün Muharebe Talimi (Almancadan - 1912)
Atatürk'ün ayrıca, 1915-1918 yılları arasındaki hatıralarını yazdığı günlükleri de bulunmaktadır:
Anafartalar Muharebatına Ait Tarihçe
Arı Burnu Muharebeleri Raporu
Hatıra Notları 1916
Karlsbad'da Geçen Günlerim
Mustafa Kemal Atatürk, yaşamının her döneminde kitapla bütünleşmiştir.
Bu okuma sevgisinin, kendisine sağladığı bilgi birikimini zaman zaman yazmaya dönüştüren Atatürk, yaşamının farklı dönemlerinde farklı konularda kitaplar yazmıştır. Yazdıkları gerek güncelliği, gerekse yol göstericiliği açısından bugün dahi tartışmasız gerçekleri içermektedir.
Atatürk'ün en çok bilinen ve okunan, "Söylev" adıyla da yayımlanan eseri: Nutuk
Büyük bir emekle kaleme aldığı bu eseri, tarihi değeri kadar içinde barındırdığı deneyim, öğüt ve geleceği öngörebilen anlatımıyla geçmişe, bugüne ve geleceği konu alan bir mirastır.
Atatürk, 1936 yılında toplanan III. Türk Dil Kurultayı'nın hemen ardından "geometri öğretenlerle, bu konuda kitap yazacaklara kılavuz" olması amacıyla Dolmabahçe Sarayı'nda "Geometri" kitabını kaleme aldı.
Türk Dili Tetkik Cemiyetinin 12 Temmuz 1932'de kurulmasından sonra başlayan Dil Devrimi'yle Türkçeyi sade bir dil haline getirme ve yabancı kökenli kelimelerden arındırma çalışmaları hız kazanır. Arapça ve Farsçadan alınan bilim, fen, sanat ve teknik terimlerin Türkçeleştirilmesi için komisyonlar kurulmasının yanı sıra Osmanlıca terimlerin kullanıldığı "geometri", eski deyişle "hendese" için bizzat Mustafa Kemal Atatürk de çalışmalar yapar.
Pek bilinmeyen kitaplarından biri: Güneş-Dil Teorisi
2 Kasım-7 Aralık 1935 tarihleri arasında Ulus gazetesinde isimsiz olarak çıkan "Güneş-Dil Teorisi"ne ilişkin makaleler hakkında Afet İnan (manevi kızı), Atatürk'e bir mektup yazar ve Ulus gazetesindeki dil yazılarının Ata'nın kendisine ait olan yazılarına benzediğini vurgular. Makalenin yazarını merak eden Afet İnan, Atatürk'ten gelen mektuptan yazıların bizzat ona ait olduğunu anlar. Bu eserle Atatürk'ün Türk diline olan sevgisini, verdiği önemi ve emeği bir defa daha anlıyoruz.
Atatürk'ün mahalle, okul, meslek ve silah arkadaşı Nuri Conker'in yazdığı tek kitap olan "Zabit ve Kumandan", Mustafa Kemal'in "Zabit ve Kumandan ile Hasbihal"i kaleme almasına vesile oldu.
Atatürk ve Nuri Conker (1881-1937); Trablusgarp'ta, Çanakkale'de ve Kurtuluş Savaşı'nda beraberdiler. Eser, Mustafa Kemal Paşa'nın 1914 yılında Kurmay Yarbay rütbesiyle Sofya Askeri Ataşesi olarak bulunduğu sırada, Nuri Conker'in "Zabit ve Kumandan" adlı kitabına karşılık olarak yazılmıştır. Birbirini bütünleyen ve pekiştiren bu iki kitapta da "iyi yöneticilik" konusu işlenir. Her ikisi de ordunun yaşadığı başarısızlığın asıl çözüm adresi olarak, komuta kademelerini gösterir.
Atatürk'ün Nutuk'ta da söz ettiği bir eser: Cumalı Ordugâhı-On Günlük Manevranın Hatırası 29 Ağustos-8 Eylül 1909
Kitabın, Suphi Paşa'nın İştip havalisinde Cumalı'da yaptırdığı süvari manevralarından sonra kaleme alındığı biliniyor. Mustafa Kemal, Cumali Ordugâhı'nı hasretini çektiği askerî hayatın yeniden başlaması gibi düşünerek orada geçirdiği günleri kaleme almıştır. 29 Ağustos-8 Eylül 1909 tarihleri arasında gün gün tutulmuş notlardan oluşan ve krokilerle geliştirilen bu eserde Atatürk'ün askerlik anlayışına dair önemli ipuçları vardır.
Mustafa Kemal Atatürk'ün, savaş meydanında kendi el yazısıyla okul defterine yazdığı notlar: Anafartalar Muharebatına Ait Tarihçe
10 Ağustos 1915 Conkbayırı Taarruzu tarihe geçen bir olaydır. Eserin en değerli yönüyse olayları sıcağı sıcağına hatta dakikası dakikasına kaleme alınmasıdır elbette. Mustafa Kemal tarafından Türk Tarih Kurumu genel sekreteri Dr. Reşit Galip'e okunmak üzere verilen bu notlar, kitap haline getirilmiştir.
Arı Burnu Muharebeleri Raporu: Osmanlı Harp Tarihi şubesinin kendisinden hatıralarını yazmasını istemesi üzerine ortaya çıkmış önemli bir tarihî belgedir.
Mustafa Kemal Atatürk'ün kaleme aldığı bu raporda, 19. Tümen Kumandanlığına görevlendirilmesiyle Arıburnu'na gerçekleştirilen ilk çıkarma günü olan 25 Nisan 1915'ten Anafartalar Grup Kumandanlığına atandığı 8-9 Ağustos 1915 tarihine kadar yaşanan kritik gelişmelere yer verilmiştir.
Mustafa Kemal Atatürk'ün, Doğu Cephesi'nde görevli iken bizzat kendi el yazısıyla kaydettiği "Hatıra Notları 1916".
Bu notlarda Atatürk'ün Doğu'da gördüğü insan ve coğrafya manzaraları, okuduğu kitaplar, haberleştiği yakınları ve dostlarının adları göze çarpmaktadır. Hacim olarak küçük ancak muhteva olarak çok önemlidir.
Gazi Mustafa Kemal Paşa'nın, 14 Ocak 1923'te bir ay sürecek Batı Anadolu gezisine çıktığı günlerden: Eskişehir-İzmit Konuşmaları 1923
Ata'nın bu gezideki ilk durağı, Eskişehir oldu; son durağı ise 17 Şubat 1923'teki İzmir İktisat Kongresi. Bu günlerinde yaptığı konuşmalarının metinlerini ve ek notlarını kaleme alan Atatürk, bize de okunması gereken tarihi bir miras bırakmış oldu.
Afet İnan tarafından "Vatandaş İçin Medeni Bilgiler" adıyla 1930 yılında yayımlanan ve Atatürk tarafından kaleme alınan belgelere dayanan kitap: Medeni Bilgiler (Uygarlık Bilgileri)
Maarif Vekaleti, Milli Talim ve Terbiye Dairesinin 7.9.1931 tarih ve 2197 sayılı kararıyla ortaokul ve liselerde ders kitabı olarak okutuldu.
"Karlsbad'da Geçen Günlerim", 1931 yılındaki tarih çalışmaları esnasında Çankaya'daki eski köşkün kütüphanesinde bulunan bir hatırattır ve bizzat Mustafa Kemal Atatürk tarafından altı deftere kaydedilmiş günlüklerden oluşmaktadır.
Karlsbad'da geçen günlerini, o günlerde bazı toplumsal meselelere bakışını, okuduğu bazı kitapları ve daha birçok hususta önemli, dikkat çekici ayrıntıları içeriyor.
Ta'biye Meselesinin Halli ve Emirlerin Sureti Tahririne Dair Nesayih - (Taktik Meselesinin Çözümü ve Emirlerin Yazılmasına İlişkin Öğütler)
Atatürk bu eserinde, büyük başarılar elde ettiği Çanakkale cephesi başta olmak üzere katıldığı cephelerdeki taktiklerin çözümü ve emirlerin yazılı hale getirilmesine ilişkin önemli noktaları aktarmıştır.fsah
Almancadan çevirisi: Takımın Muharebe Talimi (1908)
Bu eser, Berlin Askerî Üniversitesi eski müdürü General Litzmann'ın "Seferber Mevcudunda Takım, Bölük ve Taburun Muharebe Talimleri" adlı kitabın ilk bölümünün Mustafa Kemal Atatürk tarafından Osmanlı Türkçesine çevirdiği kitabıdır.
Almancadan çevirisi: Bölüğün Muharebe Talimi (1912)
Alman General Litzmann'ın "Bölük Muharebe Eğitimi" adlı kitabını Almancadan Osmanlı Türkçesine çeviren Atatürk, küçük askeri grupların sevk ve idaresi konusunda kaynak eser sağlamıştır.
Erkan Ceylan
|
