Savaşlar, kahramanlık destanları, intikam peşindeki tanrılar, aşk üçgenleri... Sürekli tekrar eden bu olayları yaşanırken, tüm bu olanlar kimin kontrolünde dersiniz? Mitolojinin tüm o güçlü ve görkemli tanrılarını unutun; çünkü onların bile üstünde olan bir güç var: Fata (kader) tanrıçaları. ''Tüm tanrıların babası'' olarak bilinen Zeus'un bile engel olamadığı Fatalar, tüm ipleri ellerinde tutan üç tanrıça olarak karşımıza çıkıyorlar. Yaşam ve ölümü yöneterek doğal düzene hükmeden Fataları, bu yazı ile daha yakından tanımaya ne dersiniz?
Mitolojide, yaşamın kaçınılmaz akışına ve kadere olan inanç büyük bir yere sahip. Hayatın bu ilahi döngüsünün beden bulmuş halini ise Fata tanrıçaları temsil ediyor. İngilizce'de ''The Fates'' olarak adlandırılan bu üç tanrıça, Yunan mitolojisinde Mireler ya da Moiralar olarak biliniyor. Moiraların görevi, ölümlü ya da ilahi her varlığın, evrenin yasaları tarafından belirlenen kaderlerini olması gerektiği gibi yaşamalarını sağlamaktı. ''Moira'' kelimesi Eski Yunanca'da "bir kısım" ya da ''paylaşmak'' anlamlarına geliyor; yani her bir tanrıça, tüm canlılara dağıtılan varoluşun bir parçasını temsil ediyor.
Canlıların yaşamlarını, Moiraların çıkrıklarını kullanarak eğirdikleri iplikler temsil ediyor. Doğdukları andan itibaren çarkları döndürülerek iplikleri eğirilen canlılar, iplikleri sonunda kesildiği gün hayata veda ederler. ''Eğirici'' görevindeki Clotho, yaşamın ipliğini örer. ''Paylaştıran'' olarak bilinen Lachesis, ölçüm çubuğu ile canlılara dağıtılan yaşam iplerinin boyunu ölçer. ''Kaçınılmaz'' olarak adlandırılan Atroposise içlerinde en korkulanıdır, çünkü kişinin ölüm şeklini seçmekle ve ölüm zamanı geldiğinde yaşam ipini kesmekle görevlidir.
''Moira'' kavramı, aslında, savaştan elde edilen ganimetin katı geleneklere göre dağıtılmasından sonra, kişilere düşen ''adil pay'' anlamına geliyordu. Fakat bu kavram zamanla, kişinin hayattaki adil payı için de kullanılmaya başladı. Birinin elde edilen ganimetten veya genel olarak yaşamdan, kendi adil payından fazlasını elde etmesi imkansız değildi. Ancak bunu yapması, doğal düzeninin ihlali olarak kabul edildiği için tehlikeli sonuçlara yol açardı. Bu doğal düzenin en önemli parçaları doğum ve ölümdü. Bu yüzden, kişinin sahip olduğu yaşam payı, bir ruh şeklinde kişileştirilmeye başladı; bu ruh ise, doğum anında kişinin ölümü için uygun zamanı belirleyen Moira'ydı. Sonrasında Moira, üç ayrı tanrıça olarak vücut bulmaya başlamıştı.
Fatalar, ezelden beri var olan ve Erebus (Karanlık), Hypnos (Uyku) ve Thanatos (Ölüm) gibi kişileştirilmiş tanrıların annesi olan gece tanrıçası Nyx'ten babasız bir şekilde doğarlar. Bu çocuklardan en güçlüleri elbette Kader tanrıçalarıdır. Yalnızca Yunan mitolojisinde var olmayan Kader tanrıçalarının denklerine diğer mitolojilerde de rastlıyoruz. Avrupa politeizminde yaygın figürler olan bu tanrıçalar; Roma mitolojisinde Fata veya Parcae olarak anlandırılıp, Nona, Decima ve Morta olarak üçe ayrılıyordu. İskandinav mitolojisinde ise, Nornlar olarak adlandırılan kader tanrıçaları, Urğr, Verğandi, ve Skuldolarak üçe ayrılıyor.
Zaman zaman genç kadınlar olarak tasvir edilseler de, genellikle üç yaşlı cadı görünümündedirler. Fatalar ne kötü ne de iyiliksever figürlerlerdir; onlar her canlıya verilmiş olan yazgının sorunsuz bir şekilde gerçekleşmesini izleyen ve gerektiğinde müdahale eden kayıtsız tanrıçalardır. ''Bu Kader tanrıçalarını neden mitlerde pek göremiyoruz?'' diye sorarsanız, genellikle perde arkasında gizlendiklerini ve canlılarla nadiren etkileşime girdiklerini söyleyebiliriz. Tıpkı Shakespeare'in meşhur oyunu Macbeth'te tüm olayları arka planda yöneten ''Three Weird Sisters'' gibi, Kader tanrıçaları da insanlığın kaderi ve doğanın düzeni üzerinde görülmesi zor fakat bütün bir kontrole sahipler. Kendilerini nadiren gösterseler de, aslında her zaman her yerde olan ve her şeyi bilen varlıklardır.
Belli belirsiz görünümleri, hem insanlık hem de mitolojinin ilahi güçleri üzerinde sahip oldukları otoriteleri ve müdahale etmenin mümkün olmadığı hakimiyetleriyle Fatalar, şüphesiz ki çoğu mitolojide evrenin en güçlü ve yetkili varlıkları olarak karşımıza çıkıyorlar. Ne dersiniz, şu anda bizim de çarkımızı döndürüyor olabilirler mi?
Deniz Görgü
|
