İz bırakmadan gittiler. Kitlesel ortadan kaybolmalar, çok fazla insanın bir iz bırakmadan, görünüşte hiçbir sebep olmadan aniden kayboldukları çok gerçek ve tuhaf olaylardır. Bazen, yolcularla dolu bir uçak, bir daha asla görülmeyecek şekilde havalanır ya da bir hayalet gemi, mürettebatından hiçbir iz bırakmadan su içerisinde yüzer hale gelir.

Ortadan kaybolan bütün bir medeniyet, şehir ve imparatorluk. Günümüzdeki arkeologlar ve araştırmacılar çoğu zaman bu halkların adımlarını takip etmeye ve kaybolmalarıyla ilgili bir neden bulup bulamayacağımızı ve daha önemlisi, bunun onlardan sonraki medeniyetlere olmasını engellemek için tam olarak ne olduğunu görmek amacıyla olanları yeniden inşa etmeye çalışıyorlar. İlginç bir şekilde, bu listedeki kültürlerin bazıları iz bırakmadan kaybolmadan önce birkaç yüz bin insanı kapsıyordu.

İşte gizemli bir şekilde ortadan kaybolan on uygarlık.

Semitler, Araplar, Akaanyalılar, İbraniler ve daha fazlasını içeren belirli bir antik dil grubuna mensup, MÖ 312'den bu yana Makedonyalılar tarafından saldırıya uğradığından bahsedilen gruplardan biridir. Bu eski ve görünüşte unutulmuş krallık, bir noktada Suriye, Arabistan ve Filistin bölgelerini oldukça büyük bir alana yaydı.

Sonunda Nabatlı yazı, günümüz Arapça'sı haline gelmek üzere yüzyıllar içinde gelişti fakat yakın zamana kadar evrimini takip edemedik. Geniş ticaret rotaları kurdular ve Arabistan'ın kurak iklimine dayanmalarına yardımcı olan geniş su sistemleriyle teknolojik olarak son derece gelişmiş bir medeniyet haline geldiler.

Bize diğer antik kültürlerin yaptığı gibi gök cisimleriyle paralel ve bu insanlar arasında bir mühendislik dehasının kanıtı niteliğinde devasa yapılar bıraktılar. Tarihlerinin sonuna doğru, İmparator Trajan, MS 105 ila 106 arasında topraklarına eklese de, Roma İmparatorluğu ile güçlü müttefiklerdi. Bu dönemden sonra Nabatyalıların izine tarihte rastlamıyoruz.

New Mexico'nun çöllerinde bulunmuş herhangi biri, herhangi bir uygarlığın klimanın ortaya çıkmasından önce orada nasıl ya da neden yaşadığını merak edebilir. Fakat bu bölge, Amerika'daki geniş bir toprak olduğu kadar, en eski Amerikan medeniyetlerinden birinin, New Mexico'daki günümüz Clovis şehri olarak adlandırılan Clovis halkının da topraklarıydı. Burada nadir bulunan ve önemli bir arkeolojik keşif yapıldı, yani zamanları için son derece karmaşık olan birçok keskin nesne ve silah, obsidiyen, kemik aletler ve çekiçler,21. yüzyıl tahminlere göre M.Ö.9050-8800 yılları arasında yapıldı.

Aynı araçlar ve tasarımlar, Kuzey Amerika'nın büyük bir bölümünde bulundu, yani bu grup bölgeye alabildiğince yayılmıştı. Yine de, sonunda tamamen ortadan kayboldular. Kitlesel boyutlarının, onları Roma'ya benzer şekilde, çoğu yerde farklı halklara dönüşen daha küçük gruplara ayrılmaya zorladığı ve onların diğer birçok Amerikan Yerlisi kültürüne öncülük etmeleri için bir yol olduğu varsayılmıştır.

Bu kavram, Clovis ile genetik bağların eski Güney Amerika halkının kalıntılarında bile bulunmasıyla desteklenmektedir. Diğerleri, nesli tükenmiş olan mamutun avına büyük ölçüde güvendiklerini, hatta ABD'nin güneybatı kısmının onları yok eden bir kuyruklu yıldız tarafından vurulduğunu iddia etmektedirler.

Çatalhöyük sakinleri, bildiğimiz kadarıyla sırra kadem basan ya da kaybolan çok eski bir Neolitik medeniyetti. Günümüz Türkiye'sinde, MÖ 7500'den 5700'e kadar son derece erken uygarlıklardan farklı olarak, kerpiç konutlarda yaşadılar.

Bu özel grup, dinde son derece sanatsal bir düzeydelerdi, büyük duvar resimleri boyadılar ve bugün sanat meraklılarını şaşırtan adanmışlıklarını simgeleyen büyük tapınakları diktiler. Tarım alanında etkinlerdi ve yiyecek olarak tahıl ve diğer mahsulleri yetiştiriyorlardı.

Araştırmacılar her gün bu grupla ilgili yeni gerçekleri ortaya çıkarmaya devam ediyorlar, bu yüzden belki de yakında onlara tam olarak ne olduğunu net olarak öğrenebileceğiz, fakat şu andan itibaren, muhteşem binaların boş kabukları ve görünüşte terk edilmiş izlenimi veren benzersiz evlerin iskeletleri var.

Kaybolmalarının gizeminin büyük bir kısmı, zamanla yok olmalarıdır. Devam etmemiz gereken, edebi referanslar olmadan fiziksel kanıtın kendisini aramak. Yer altı sığınaklarını andıran çukurlar, bir binanın zeminin altındaki iskeletler, ibadethane olarak kullandıklarını düşündürdü, ancak şu anda gerçekten ne olarak kullanıldıklarını bilmiyoruz.

Muhtemelen kaybolan kültürlerin en ünlüsü olan Rapa Nui halkı, Paskalya Adasının asıl sakinleriydi ve bize muhtemelen hepimizin gördüğü ünlü heykelleri bıraktılar. Polinezya halkı, ülkeden 3.500 kilometre uzakta olmasına rağmen şu anda Şili'ye ait olan adada yaşıyordu.

Uzaklığı nedeniyle, orijinal RapaNui'lilerin oraya nasıl ulaştığı, neden ortadan kayboldukları kadar gizemli. Peki neden kayboldular? Aşırı kaynak tüketimi nedeniyle sebebin açlık olabileceği düşünülüyor.

PaskalLa Adası'nın ekosistemi' nin fareler tarafından imha edilmesi de etkiliydi. Ayrıca, RapaNui'nin yeni bir yerleşim için binlerce mil uzakta bulunan başka bir uzak adaya gittiğine de inanılıyor. (Paskalya Adası' ndaki RapaNui' nin torunları bugün Şili' de yaşıyor.) Gerçek, göz önünde bulundurulan birçok açıklamanın bir birleşimi olabilir.

Yunanistan'ın Girit adasından bizi selamlayan Minoslular, M.Ö. 3000 ile 1000 yılları arasında, Atina'nın Altın Çağı ve Büyük İskender'in çok eski dönemlerinden kalma eski bir Bronz Çağı uygarlığıydı.

Minoslular açık bir şekilde Yunan kültürünün ve bugünkü tarih kitaplarımızda bulunan meşhur antik Yunanistan'ın öncüleriydi ve aynı zamanda pagan olan bu topluluk, hayvan kurban etmek, adaklar yakmak gibi birçok farklı kültüre sahiptiler ve şarkı ,danslar eşliğinde vahşi, orgastik festivaller yapıyorlardı.

Eski Mısırlılar onlardan hiyerogliflerde bahsediyorlar, yani Minoslular antik dünyada kesinlikle buralarda dolaşıyorlardı ve yüksek kaliteli teknolojiler ve etkileyici sanatsal özelliklere sahiplerdi – ama sonra azalarak kayboldular.

Teoriler Girit'teki Santorini adalarındaki volkanik bir patlamayla, dalgaların, külün, yağmur taşlarının ve daha fazlasıyla Girit kıyılarının tahrip edildiğini öne sürdüler. Ünlü Yunan tarihçisi olan Herodot, bu halkın veba ve hastalıklar tarafından yok olduklarını yazmıştır, ancak Herodot'un bu adanın halkları kaybolduktan yüzyıllar sonra yazdığı gibi nasıl olduğunu söylemenin hiçbir yolu yok.

Kabaca 5400 ile 2700 arasında, Karpat Dağları'ndaki şimdiki Moldova, Romanya ve Ukrayna bölgelerinde Cucuteni-Trypilliankültürüne sahip olduğubilinen bir toplum yaşadı. Bu grup da garip bir şekilde ortadan kaybolanlardan.

Ağır tarıma dayanan ve su kaynaklarına, inşa etmeye dayalı yaşayışları olan bir medeniyetti. Yerleşik hayata geçen diğer halklarla hemen hemen aynı dönemde yaşıyorlardı.Son dereceköklü bir dinleri vardı ve heykeltıraşlık, seramik ve daha pek çok sanat dalında uzmanlardı.

Olağandışı koşullar altında garip bir şekilde kaybolmalarından önce, bu büyük kültür etkileyici büyüklükte alana yayılmıştı, yani 350.000 kilometrekare (135.000 mi2). O zaman için bile oldukça tuhaf bir yaşam tarzına sahiptiler.

Toplumsal düzen, insanların çok yoğun nüfuslu yerleşim yerlerinde oturmalarını zorunlu kıldı.Ölüler yanacak ya da her 60 ila 80 yılda bir tamamen terk edip yaşayacakları yerleri yeniden inşa edeceklerdi. Bazıları teorik olarak, bir tür kitlesel krematoryum cenaze töreniyle ölülerini onurlandırdıklarını söylüyor.

Kuzey Amerika Güneybatı'nın Anasazi kültürü, ortadan kaybolmadan önce bizler için birçok yapı ve eseri geride bıraktı.

Belki de Güneybatının kalbinin acımasız iklimi ya da suya erişim söz konusu olduğunda, koşulları yaşanmaz hale getiren şey iklimin değişmesiydi, ama burada da sorun ortadan kaybolan bir grup insandı. Uçurum kenarlarına inşa edilen devasa yapılar tamamen terk edilmiş ve nispeten bozulmamış durumda bulunmuştur.

Bu yapılar, davetsiz misafirleri engellemek için mükemmeldi, zira genellikle merdivenlerden giriş için pencereleri olan çok sayıda katlar vardı.

Savaş patladığında, Anasazi yapılarına tırmanabilir, merdivenleri kaldırabilir ve istilacı kabilelerin onlara ulaşmalarını engelleyerek düşmanlarına ateş açabilirlerdi. Yerli Amerikalı kabilelerin yanı sıra bazı alimlerAnasazi'nin aslında hiçbir zaman ortadan kaybolmadığını iddia ediyor;

Bir toplumun kaçınılmaz olarak daha küçük gruplara ayrılmadan önce ortaya çıkabileceği ve eski Roma gibi, yeni insan grupları haline geldiği kritik boyut kitlesine henüz ulaştığını söylüyorlar. Bugün hayatta kalan bazı kabilelerin Anasazi halkının doğrudan torunları olduğuna inanıyorlar.

Günümüz Mısır'ının güneyindeki NabtaPlaya antik halkı, bölgede yaklaşık 11.000 ila 6.000 yıl öncesinden beri var olan ve o dönemde yaygın olarak göçebe olan Neolitik bir gruptu. Nabta Playa havzasının iklimi, mevsimsel kaymaların yıl boyunca bazı noktalarda bol su ve diğerlerinde de tam bir kuraklık sağladığı ziyafet ya da kıtlıktan biriydi.

Sonunda halk yerleşti ve bölgeye medeniyet taşıdılar. İklim değişikliği, bu noktada bölgeyi neredeyse tamamen kuru kuma dönüştürdü, bu da taştan bir daire gibi kaybolmadan önce buradaki insanların geride bıraktıklarını korudu.

Taş daire, kabaca yıldızlarla çok farklı şekillerde uyum içindedir ve engin yeraltı mağaralarında hayvan kalıntıları bulunduğundan, tanrılara fedakarlık yapmak için bir cennet haline gelmişti. Stonehenge'i inşa edenler gibi, orada yaşayan insanlar da sonunda azaldı ve sonra tamamen ortadan kayboldular.

Tarihin uzun zaman çizelgesi boyunca, Khmer İmparatorluğu, gerçekleşen en yakın kayıplardan biridir. İmparatorluk, günümüzde Tayland, Kamboçya, Laos ve Vietnam ülkelerini kapsayan Güneydoğu Asya'da AD 802'den 1431'e kadar var olmuş ve yüzyıllarca süren savaşlarla geçen karışık bir Budist ve Hindular kültürü karmasıdır.

Khmer İmparatorluğu, günümüzde Güneydoğu Asya'da, çoğu mükemmel durumda olan en şaşırtıcı tapınaklardan ve anıtlardan bazılarını inşa etti.

Ancak bu listedeki diğerleri gibi, Khmer İmparatorluğu da düştü ve ortadan kayboldu. Bazıları, Tayland halkının göçünün, Germen kabileleri gibi, zamanla Roma İmparatorluğu'nun batı yarısına yavaşça sızan Khmer halkını yavaş yavaş asimile etmiş olabileceğini belirtmiştir.

Diğerleri, Khmer'in günlük olarak yaşadığı sürekli savaşı suçladı, ancak hiçbir zaman tam olarak doğrulanan bir kayıt yok. Yine de diğerleri, yağmur suyuna erişimini değiştiren ve toplu göçlere neden olan hava koşullarındaki olası değişikliklere dikkat çekti. Fakat kimse kesin olarak nasıl tamamen yok olduklarını bilmiyor.

Olmecler ilk büyük Meso-Amerikan uygarlığıydı ve kültürleri tuhaf ve sıradışı olduğu kadar zengindi. Bugün var olan pek çok ayakta yapı ve heykel bıraktılar ve ön plana çıkmaları, piramit benzeri tapınaklar inşa ettikleri kutsal dini uygulamalara dayanan bir toplumla M.Ö. 1200'den 400'e kadar sürdü.

Paskalya Adası'ndaki Polinezya halkı gibi, onlar da bazıları 3 metre (10 ft) uzunluğunda ve 8 ton ağırlığında devasa taş başlar oyuyorlardı.

Uzun zaman önce yaşayan bu kültür de zamana yenildi. Kendilerine ne dediklerini ve dilleri hakkında bir şey bilmiyoruz. "Olmec", Aztekler'in ortadan kaybolmalarından yüzyıllar sonra onlar için kullandıkları "kauçuk insanlar" anlamına gelen bir terimdir.

Daha da ilginç olanı, orada yaşayan kimsenin tek bir izinin kalmaması – hatta kemiklerin bile olmamasıdır. Fakat elimizde eserler var. Onlar M.Ö. 400 civarında dünya sahnesinden kayboldular. Bazıları delicesine nemli Meso-Amerikan ikliminin kemiklerini erozyona uğrattığını öne sürdü.

Ancak insanlara, dile, sanat ve eserler dışındaki kültürlere bakınca, her şey bir yana, özellikle neden ortadan kaybolduklarını bilmiyoruz.