Mısırlılar sanatta edebiyatta da çok ileriydiler günümüze kadar ulaşan ölmez eserler bırakmışlardır.
Eski Mısır Edebiyatı :
Ele geçen en eski Mısır edebiyat metinleri hiyeratik yazısı ile yazılmıştır. Hiyeratik yazı hiyeroglife benzeyen bir yazı çeşididir. Mısır edebiyatının en eski örneklerinde piramitlerde ki yazılarda rastlanır. M. Ö. 2000 yıllarından bugüne kadar gelen kitaplıklar da vardır. Bunlar kavanozlar içinde saklanmış papirüs tomarlarıdır. Bu kavanozlar etiketlenerek raflara sıralanırdı.
Bunlardan birinde ele geçen metinde Gemici Sinbad'ın Maceraları'nı hatırlatan bir hikaye vardır. Bir başka hikaye resmi bir memur olan Sinuhe'nin maceralarını anlatır. Eski Mısır edebiyatından bugüne kadar gelmiş kısa hikayeler de vardır. Hayaletler, mucizeler, aşk masalları, hayvan hikayeleri bunların başlıca konusudur. Anupu ile Bitiu Mısırlıların doğaüstü olaylara inanışını gösteren tipik bir eserdir.
Mısır şiirinin en eski örnekleri dinidir. Orta Krallık çağında şiir daha çok dünyevi bir mahiyet almış, XIX. ve XX. hanedanlar sırasında aşk şiirleri görülmeye başlanmıştır:
Sevgilimin aşkı ırmak kıyısında.
Gölgelikte bir timsah yatıyor
Gene de ırmağa girip, suyu göğüslüyorum.
Cesaretim öyle ki,
Su, ayaklarımın altında, kara gibi...
Onun aşkı benim cesaretimdir.
O benim kitabım.
Onu öperken, dudakları aralanınca,
İçki içmiş gibi mest olurum
Binlerce yıl önce yazılan bu Mısır şiirinde hiç de yabancısı olmadığımız duygular vardır. Tarih yazarlığı da Mısır'da çok eskidir. M.Ö. 2500 yılından beri Mısırlılar kralların listesini tutuyorlardı. Bundan sonra da tarih kayıtları gittikçe gelişerek devam etmiştir.
Eski Mısır'da Dil :
Mısır dili Nil Vadisi'nde en eski tarihi çağlardan başlayarak M.S. 1000 yıllarına kadar kullanılmış bir dildir. Mısırca Hami-Sami dil ailesinin bir koludur. M Ö. 3000 yıllarında Sami bölümünden belirli olarak ayrılmıştır. Eldeki malzemelere dayanarak M.Ö 4000 yıllarına kadar Eski Mısırca'yı incelemek mümkündür. Mısırcadan başka hiçbir dilin bu derece eski tarihi bilinmiyor. Okunabilen en eski Mısır metni M Ö 2650 yılından kalmadır.
Eski Mısır dili beş ana bölüme ayrılır. Eski Mısırca, M Ö. 3000 yılından 2200 yılına kadar sürmüştür. Mısırcanın klasik devri olan Orta Mısırca 2200 yılından M. Ö. 1375 yılına kadar yaşamış, firavun Akhnaton zamanında Son Mısırca devri başlamıştır.
Ayrıca resmi yazışmalarda, belgelerde, edebiyatta kullanılan bir dil çeşidi daha vardır ki dördüncü devreyi teşkil eden bu dil Romalılar zamanına kadar gelmiştir. Mısır dilinin en son devresi olan Kıptice M.S. III. yüzyıldan başlar. Bu dil XI. yüzyıldan sonra gittikçe sönerek yerini Arapça'ya bırakmış XVII. yüzyılda kesin olarak ortadan kalkmıştır.
Bununla birlikte 1936-37 yıllarında, Thebes (Teb) yakınlarında Kıptice okuyabilen hatta bir iki cümle konuşabilen köylülere rastlanmıştır.
Eski Mısır'da Mimarlık :
Yazılı tarihin başlamasından önce Nil kıyılarında kurulan ilk yapılar deriden, kamıştan, kerpiçten yapılmış basit kulübelerden ibaretti. Sülaleler devrinden önceki saraylar, tapınaklar da aşağı yukarı aynı malzemeden yapılıyordu.
Mısırlılar tuğlayı ilk defa 1. Sülale zamanında kullandılar. 300 yıl kadar sonra 3. Sülale zamanında mimarlıkta taş kullanılmaya başlandı. Sakkara'daki basamaklı piramit bu devrede yapılmıştır.
Daha sonraki sülaleler sırasında taş işçiliği gelişti. Mısır mimarlığının ölümsüz eserleri yaratıldı. 4. Sülale zamanında yapılan piramitler anıt mezar olarak yükselir. Mısırlıların bir de kayalara oyulmuş mezarları vardır. 4. Sülale zamanında başlayan bu usulde kayalık yamaçlar derinlemesine oyulur çeşitli koridorlardan odalardan sonra bir mezar odası yapılır mumyalanmış ceset buraya konulurdu.
Mezar yapılarından başka Mısır mimarlığının en büyük özelliklerin den biri tanrılarla ölü krallar için yapılan tapınaklardır. Bunların en önemlilerinden biri Kraliçe Hatsheput Tapınağı'dır. Granit Tapınak diye bilinen Kefren tapınağı da bu tipin en önemlisidir. Karnak'takı Amon Tapınağı'nın bugüne kadar gelen kalıntıları 19. Sülale zamanında yapılan bu eserin azameti hakkında yeterli bir bilgi vermektedir.
Aynı şekilde M.Ö. 1400 yıllarında 18. Sülale zamanında yapılan Luksor Tapınağı ile Seti Tapınağı, Milattan sonraki birkaç yüzyıl içinde yapılan İsis, Kalabsha tapınakları Mısır mimarlığının en önemli örnekleri arasındadır. Tapınakların duvarları sütunları kabartma, oyma resimlerle, yazılarla süslenir, her tapınağa birçok heykel konurdu. Bu tapınakların en büyüğü şüphesiz Karnak'ta bulunandır. Arka arkaya gelen 6 firavun tarafından yaptırılarak gittikçe büyümesi sağlanan bu tapınakta 86.000 heykel bulunurdu.
Eski Mısır'da Müzik :
Eski Mısırlıların kullandığı müzik aletlerinin çoğu mezarlarda bulunmuştur. Bunların en önemlisi harp, çeşitli flütler, simbal, davul, trampet, sistrum adı verilen ortasında tellere geçirilmiş disklerden ibaret olan bir çalgıdır.
Eski Mısır'da Resim :
Mısırlılar duvar resimlerinde basit renkleri seçerlerdi. Re sim yaparken fırça kullanırlardı. Du var resimlerinin en yaygın olduğu devre 12. ve 19. Sülâle zamanıdır
Alinti
|
