Brezilya'nın Kolomb öncesi yerel sanatı, Amazon yerlilerinin el sanatlarına dayanır. Brezilya 1822'de bağımsızlığını kazandıktan sonra güzel sanatlar değişik bir yol izledi. İmparator II. Pedro (1840-1889) genç yetenekleri eğitim görmeleri için Avrupa' ya gönderdi.
19. yüzyıl sanatçılarından ressam Pedro Americo de Figueirido ve Melo ile Carlos Gomes kendi ülkelerini konu alan eserler verdiler. 1920′ lerden başlayarak sanat Brezilya'nın geleneksel, özellikle kırsal kesiminin yaşamından etkilendi. Müzik, resim, edebiyat, heykel, sinema, insan ve doğa arasındaki ilişkileri işledi. Besteci Hector Villa-Lobos, ressam Candido Portinari, mimar Oscar Niemeyer ve Lucio Costa, sinema yönetmeni Lima Barreto Brezilya'ya özgü konuları ele aldılar.
Bölgesel-geleneksel-yenilik yanlısı akım; çok sayıda sanatçıyı etkiledi. Bu akım, ressam Cicero Dias ile Lula Cardoso Ayre'in eserlerine yansıdı. Modern akım 1922'de başladı. Bu akım, Avrupa'dan özellikle Fransa'dan etkilendi. Besteci Hector Villa-Lobos, ressam Tarsila da Amaral, resam Emiliano di Cavalcanti, heykelci Victor Breheret bu akımın sanatçılarındandır.
Mimarlık.
Portekiz'e bağımlı olan ilk mimarlık örneklerinden biri erken barok üslubunda ve 1652'ye tarihlenen Rio S. Benito'dur. Bu dönem kiliselerinden Bahaia Terceiros (1703) ile S. Francisco (1708) aşırı bezemelidir. 18. yüzyılın ikinci yarısına tarihlenen birçok kilise örneğine Belo Horizonte yakınında Ouro Preto'da rastlanır; ön yüzlerinde iki kule vardır ve merkez planları uzundur. Congonha do Campo Bom Jesus Kilisesi de (1777) bu gruptandır. Bu kiliselerde heykelci olarak Alejadinho çalıştı.
Fransız mimarlarından kimilerinin Brezilya'ya yerleşmeleriyle barok mimarlığa birdenbire son verildi. Bu sanatçılardan A.H.V. Grandjean de Montigny (1776-1850) Rio Gümrüğü'nü, Louis Vauthier (1810-1877) Recife Tiyatrosu'nu yaptılar; Gregori Warchavchik, küp biçimli beyaz evleriyle modern akımı uyguladı. Fransız mimar Le Corbusier'nin denetimi altmda genç Brezilyalı mimarlardan oluşan bir grup 1937'de Eğitim Bakanlığı yapısına başladı.
Daha sonraları Brezilya'nın en ünlü mimarları arasına katılan Lucio Costa (1902) ile Oscar Niemeyer de (1907) bu gruptaydı. Marcello Roberto (1908-1964), Milton Roberto (1914-1953), Lino Levi (1901-1965), Pedrogulho Konutları ile Rio Çağdaş Sanat Müzesi'nin mimarı Eduardo Reidy (1909-1964) 20. yüzyılın ünlü sanatçılarıdır. Lucio Costa 1956'da Brezilya'nın başkenti Brasilia'yı planladı; kentteki başlıca yapıların mimarlığını ise Niemeyer üstlendi.
Heykel.
Bruno Giorgi ve Alfredo Ceschiati klasik çalışan heykelcilerdir. Maria Martins gerçeküstücü akımı benimserken F. Krajberg, S. Camargo, Lygia Clark, A. Mavignier (1925), R. Gerchman, H. Ottica, A. Platnik çeşitli üsluplarda çalıştılar.
Resim.
18. yüzyılda Joao de Deus Sepulve de Recife'de çalıştı. Rahip Ricardo do Pilar'ın Rio San Benito Kilisesi'ndeki Yaralı İsa resmi ünlüdür. Çağdaş Brezilya resim sanatı ise 1920'lerde gelişti. 1922'de Sao Paulo' da Çağdaş Sanat Haftası düzenlendi. E. di Cavalcanti (1897-1982) ile C. Portianari (1903-1962) figürlü eserler üreterek halk sanatından ve gerçekçi gelenekten kesitler verdiler. Tarsila do Amaral (1896) Fransız öncü üslubunu benimserken Alfredo Volpi (1896), Yolando Mohaly (1909), Danilo di Prete (1910), Polonya kökenli Frans Krajberg (1921) ile Japon kökenli Manabu Mabe (1924) soyut çalıştılar.
Lasar Segall (1891-1957) 1923'te Brezilya'ya yerleştikten sonra Brezilya sanatı üsluplarında eserler ortaya koydu. Milton Dakosta (1915), Antonino Dias (1944), Antonio Bandeira (1922) gibi birçok sanatçı yurtdışındada ün kazandılar.
Müzik.
Brezilyalıların niteliklerinden biri, klasik müziğide halk müziği kadar sevmeleridir. Avrupa müziği Brezilya'ya 16. yüzyılda Kızılderililer arasında Hıristiyanlığı yaymakla görevli Cizvitler ve Brezilya'nın Avrupa çapında ün kazanan ilk bestecisi Carlos Gomes (1836-1895) oldu. Brezilya'nın en büyük bestecisi olan Hector Villa Lobos (1881-1959) halk müziğine dayanan, Brezilya doğasının özellikle Amazon ormanlarının özlenimlerini yansıtan ezgileri Bach'ın yapı özellikleriyle birleştirdi. Villa-Lobos 2.000 kadar bestesiyle ün yaptı. Francisco Braga (1868-1945), Luciana Gallet (1883-1931), Francisco Mignone ile Camargo Guarnieri Brezilya'nın en ünlü bestecileridir.
Sinema.
İlk film gösterisinin ardından 1897'de Rio de Janeiro'da gerçekleştirilen ilk belgesel (1903) ve ilk uzun metrajlı film Los Estronguladores (1906) Portekizli bir göçmen olan Antonio Leal tarafından yapıldı. 1930'ların sonrasında Brezilya sinemasının en ünlü adı Humbert Mauro oldu. Ulusal yapım, onun Ganga Bruta (1933) adlı diziye dönüşen filmiyle canlılık kazandı. Adalbert Kememy, Sao Paulo: Sinfonia de una Metropole (Sao Paulo: Bir Kentin Senfonisi, 1929); Mario Peixoto Limite (1930), filmleriyle tanındı.
1940'larda yapılanların büyük çoğunluğu sıradan eğlence filmleriydi. Bu dönemde, yine Humbert Mauro' nun, G. Vassconcelos'un belgesel filmleri sözü edilmeye değerdir. 1950'lerde "Vera Cruz Film" adlı güçlü bir yapımevi, yurt dışında ün kazanmış Brezilyalı sinemacı Alberto Cavalcanti'yi işbaşına getirdi. Cavalcanti, gerek teknik adamların, gerekse yönetmenlerin yetişmesinde önemli rol oynadı.
1960′ larda sinema bir canlılık kazandı, Ulusal Sinema Enstitüsü (1966) kuruldu. Ancak, bu yılların en önemli sinema etkinliği, Glauber Rocha, Nelson Priara dos Santos, Carlos Diegues, Ruy Guerre vb Cavalcanti'nin yetiştirdiği yönetmenlerin öncülüğünü yaptığı Cinema Nova akımı oldu. Glauber Rocha, Barravento (Fırtına) 1961, Deus ı Diaba Ma Terra Del Son (Güneşli Topraklarda Tanrı ve Şeytan) 1964, Terra Em Transe (Coşan Toprak) 1967, filmleriyle Brezilya gerçeğini folklordan da yararlanarak vermeye çalıştı.
Fransa'da sinema öğrenimi gören Ruy Guerra, Os Cafajestes (Arzu Plajı) 1962 ile Brezilya sinemasına hem sanat hem ticari alanda ilk başarıyı kazandırdı. 1965'te Of Fuzis (Silahlar) ile Kuzeydoğu Brezilya'nın sosyal sorunları sergilendi, Nelson Pereira do Santos ise Rio, Zona Norte (Rio, Kuzey Bölgesi) 1957 ve Vidas Secas (Kuru Hayatlar) 1963 ile Brezilya ulusal filmlerinin ilk ürünlerini verdi.
Carlos Diegues de A Grande Cidade (Büyük Cadde) 1961 ve Os Herdios (Mirasçılar) ile ün kazandı. Bu yönetmenlerin dışında Leon Hırszman, Arnaldo Jabor, Walter Lima, Gustave Dahi önemli sayılacak ve ulusal filmler ortaya koydular. Bunlardan Joachim Pedro de Andrade önceleri Cinema Novo akımına bağlıyken bir Avrupa gezisi sonrası Cinema Direct (Doğrudan Sinema) akımı etkisinde kalarak şiirsel gerçekçi O Padre E A Moça (Papaz ve Kız) 1966; ile Berlin Festivalinde dikkati çekti. Daha sonra Macunaima'dakî (1969) yergisel (satirik) anlatımıyla Brezilya sinemasının önemli kişilerinden biri oldu.
1970'lerde Brezilya sineması ekonomik açıdan bir bunalım dönemine girdi. Sözü edilmeye değer birkaç film arasında Andrea Faria'nın, yasaklanan Prata Palomares (1977) ve Carlos Diegues'in Yaz Yağmurları (1978) ile Elveda Brezilya (1979) sayılabilir.
Alinti
|
