Alkanlar, karbon atomları arasında tek bağların bulunduğu hidrokarbon bileşikleridir. Bütan ise dört karbon atomu ve onları çevreleyen hidrojen atomlarından oluşan bir alkan bileşiğidir.
Bütan, doğal gazın bir bileşenidir ve ayrıca gaz yağı olarak kullanılır. Yanıcı bir gazdır ve birçok endüstriyel uygulamada yakıt olarak kullanılır. Ayrıca, bazı tüketici ürünlerinde, özellikle tüp gazları ve spreylerde propellan olarak da kullanılır.
Alkanlar genellikle hidrokarbonlardan oluşur ve petrol ürünlerinde yaygın olarak bulunur. Bunlar, düşük erime ve kaynama noktaları nedeniyle sıvı hallerinde veya gaz halinde bulunabilirler. Alkanların bileşimi ve özellikleri, karbon atomlarının sayısı ve birleşme şekillerine bağlıdır.
alkanlar (parafinler) dizisinden, molekül formülü C4H10 olan, renksiz, kokusuz gaz halindeki iki hidrokarbonun ortak adı.
Bütan, (ya da n-bütan) dört karbon atomu içeren dalsız bir bileşiktir: CH3CH2CH2CH3. İzobütan (i-bütan, 2-metilpropan) bütanın izomeridir, CH3CH(CH3)2.
Bütanlar aşırı yanıcı, renksiz ve kolay sıvışalan gazlardır.
Bu iki izomerden, karbon atomlarının düz bir zincir halinde bağlandığı bileşiğe /ı-bütan, dallanmış zincir yapısındaki bileşiğe ise izobütan denir. Her iki bileşik de doğal gazın ve ham petrolün bileşiminde bulunur ve petrolden kraking yoluyla benzin üretimi sırasında büyük miktarlarda elde edilir.
Doğal gazın bileşimindeki bütanlar, metan ve etan gibi düşük sıcaklıkta kaynayan gaz halindeki bileşenlerden ayrılır ve tankerlere ya da tüplere doldurularak, sanayide ve evlerde yakıt olarak (bütan gazı) kullanılmak üzere, olağan sıcaklıkta tehlikesizce taşınabilir. /ı-bütan 0,5°,C'de, izobütan — ll,7°C'de kaynadığından, iki bütan izomeri ayrımsal damıtma yöntemiyle birbirinden kolayca ayrılabilir.
Sanayide, /ı-bütan, uçuculuğunu artırmak amacıyla benzine katılabilir, izobütana dönüştürülebilir ya da hidrojen giderme yöntemiyle bütan ya da bütadien üretiminde kullanılabilir, izobütan, hidrojen flüorür ya da sülfürik asit eşliğinde bazı hidrokarbonlarla tepkimeye girerek, yüksek oktanlı benzinlerin en önemli bileşenlerini verir.
Tepkimeleri ve Kullanımı
Bol oksijenli ortamlarda, bütan yanar ve karbondioksitle su buharı oluşturur:
bütan + oksijen → karbondioksit + su buharı
Oksijenin sınırlı olduğu durumlardaysa, karbon (tortu halinde) ya da karbon monoksit de oluşabilir. Bütan gazı tüp içinde satılır ve LPG ya da tüpgaz olarak adlandırılır. Ayrıca çakmaklarda yakıt olarak ve sprey ürünlerde itici gaz olarak kullanılır.
Bütan, bir alkan olarak, özellikle kimya ve enerji sektörlerinde kullanımı nedeniyle önemlidir. Diğer alkanlar gibi, reaksiyonları ve özellikleri, molekül yapısına bağlıdır.
|
