Çağdaş Felsefe: Yani günümüz felsefesidir. Felsefi problemler her çağda ele alınır. Ör: İyi? Özgürlük? Son yüzyılda hızlı değişimler olmaktadır. Günümüz felsefesi bu sorunlara çözümler arar.
20. yy. felsefesinin ortaya çıkışında Descartes'in düşünme, Locke'un deneyim, Kant'ın hem düşünme hem deneyim, Hegel'in bilgi ve varlık anlayışı, Comte'un pozitivizm düşüncesi rol oynamıştır.
Sanayi devriminden sonra ekonomik yaşam problemleri ortaya çıkmış, toplumda sınıflaşma meydana gelmiştir.
K. Marx: İnsan doğaya yabancılaştıkça toplumsallaşır, toplumsallaştıkça kendine yabancılaşır.
Marx, Hegel'in tarihsel idealizmini tarihsel materyalizme dönüştürmüştür. Çizgisel tarih anlayışı ortaya koymuştur. Bu anlayışta toplumsal aşamalar vardır. (Arş. Toplum aşamaları)
Kierkegaard: Varoluşçuluğun kurucularındandır. Birey özne olmalıdır. Varoluşçuluk öznel gerçekliktir.
20. yy Felsefesinin Özellikleri
1) Felsefede uzmanlık başlamıştır.
2) Yeni açıklamalar getirilmiştir.
3) Yeni yöntemler ve yeni akımlar başlamıştır.
4) Dil analizi ve sembolik mantık çalışmaları yapılmıştır.
5) Bilim felsefesi kurulmuştur.
6) En çok yayın bu dönemde çıkarılmıştır.
Problemler:
- Fenomenoloji, gerçeklik - görünüş sorunu
- Hermeneutik ve yorum sorunu
- Varoluşçuluk, varoluş – öz sorunu
- Diyalektik materyalizm ve değişim sorunu
- Mantıkçı pozitivizm ve metafizik sorunu
- Yeni ontoloji ve varlık sorunu
1) Fenomenoloji, gerçeklik – görünüş sorunu:
E.Husserl: İnsan kendi deneyimlerini yaşar. Bu, bilinçle sağlanır. Anlamı bulmak insanın özneleşmesidir. Fenomenlerin özünün bilgisi önemlidir. Fenomen duyusal olan nesnelerdir. Yani insan zihnindeki şekillerdir. Bilinçle çözümlenir. Bilinç fenomenlere yönelir. Önyargılar ve önceki öğrenmeler paranteze alınmalıdır.
Masa ile ilgili ön bilgiler, renk, şekil paranteze alınınca oluşan bilgi masanın özüdür. Yani öze dair sezgidir. Bilinç zamansallaşma hareketidir. Kendini bilincin tecrübesine vermeyen kendinde şey yoktur. Yani masa vardır. Zamansal ve mekânsal ufuklar bunu geçerli kılar.
Paranteze alma:
a) Tarihle paranteze alma: Toplumsal görüş ve önyargılardan uzaklaşmadır.
b) Varoluşla paranteze alma: Nesnelerin var olup olmadığına yönelik şüpheden uzaklaşmadır.
c) İdelerle paranteze alma: Nesneleri renk ve şekilden arındırmadır.
2) Hermeneutik ve yorum sorunu:
Hermeneutik, insanın söz ve eylemlerinin oluşturduğu ürün ve yapıların anlamına yönelik yorumdur.
Dilthey, bilimleri, doğa bilimleri ve tinsel bilimler (tarih) olarak ikiye ayırmıştır. Her dönemin tinselliği vardır.
Gadamer'e göre önyargı anlamanın koşuludur. Bakış açısı ve fikir sağlar. Metnin yorumlanması ufukların kaynaşmasıdır.
3) Varoluşçuluk, varoluş – öz sorunu:
İnsanın varoluşu bilimle sınırlandırılamaz. Gelişme ve ilerleme savaş ve yıkım getirmiştir. Oluş içinde olan insan sürekli karar alır ve seçimler yapar. Yani insan özgürdür ve özgündür. Seçimlerinin sorumluluğunu alır. İnsan seçimleri ile özünü oluşturur. Doğuştan bir öz yoktur. Özgürlük bilinçle olur.
4) Diyalektik materyalizm ve değişim sorunu:
Diyalektik materyalizme göre doğanın tözü maddedir. Madde diyalektik yasalara uygundur.
Maddenin diyalektik yasalara uygunluğu:
- Nicelikler nitelikleri değiştirir. Su sıcaklıkla buhar olur. Toplumsal karşılığı devrimdir.
- Karşıtların birliği: Varlığın ivmelenmesi ve durmasıdır.
- Olumsuzlamanın olumsuzlaması: Arpa tohumundan arpa tohumu olması, tırtılın yumurtayı olumsuzlaması, kelebeğin ölerek kendini olumsuzlamasıdır.
Marx, toplumsal yapıyı iki unsurda ele almıştır.
- Altyapı (Ekonomik unsur)
- Üstyapı (Kültür, hukuk)
Engels'e göre düşünceler doğa ile uyumlu olmalıdır.
5) Mantıkçı pozitivizm ve metafizik sorunu:
Viyana çevresi:
Bilimsel bilgiler gözleme dayalı önermelerle kurulur. Doğrulanmayan dilsel - mantıksal önermeler anlamsızdır. Metafizik anlamsızdır. Önermenin doğru ve yanlışlığının ortaya konması gerekir. Tümevarım yöntemini kullanırlar. Bilim, birikimsel olarak ilerler.
Kuhn:
Bilimle beraber kültürel, sosyal ortam bilim insanlarını etkilemiştir. Bilim birikimsel değildir. Paradigmalar vardır. Bunlar çürütülebilir.
6) Yeni ontoloji ve varlık sorunu:
Hartmann: Mantığa dayalı çalışmalar zayıftır. Varlıkların kategorik ilişkilerinin incelenmesi gerekir. Varlık madde ve ruhtan oluşmuştur. Ruhun en önemli yanı düşünmedir. Bilim insanları temas ettiği varlığı tanımalıdır.
Varlık katmanları:
a) Tinsel katman: Akıl etkin kullanılır. İnsan, düşünme, özgürlük, kültür.
b) Ruhsal katman: Ruh etkindir. İnsanlar, hayvanlar, psikoloji.
c) Organik katman: Tüm canlı varlıklar yer alır. Sezgi etkindir. Biyoloji.
d) İnorganik katman: Yer kaplama ve düşme. Cansız varlıklar, madde. Fizik.
Türkiye'de Felsefe
Rıza Tevfik: Akıl ile Tanrı'nın varlığı bulunabilir. Ölü, hayret ve şüphe bizi ilk nedene götürür. Varlıkta birlik vardır. Her şey Tanrı'nın gücünün görünümüdür. İnsan evrenin özetidir. Bu sebeple değerlidir.
Hasan Ali Yücel: Hürriyet, eğitim ve hümanizm konularında görüş bildirmiştir. Hürriyet bir hedeftir. Kendi başına düşünebilmeyle ulaşılır. Bireyin toplumla dengesi hoşlanma (itaat), hoşlanmama (kabul etmeme) şeklinde kurulur. Özgür düşünce oluşur. Hümanizmin kaynağı hoşgörüdür.
Nusret Hızır: Analitik felsefe biliminin önermelerini çözümlemiştir. Diyalektik felsefe parça değil bütün bilgisi oluşturur.
Hilmi Ziya Ülken: Felsefe ilk bilimdir. Akıl felsefenin aracı, mantık düşünmenin amacıdır. Sonlu ve sonsuz varlık; sonlu varlık sonsuz varlığı ancak tahayyül edebilir. İnsanın sonlu varlığı düşünmesi özgür olmasını sağlar. Kendi ben'ine ulaşmak iç dünyaya yönelmekle olur.
Takiyeddin Mengüşoğlu: İnsan tüm yapısıyla ele alınmalıdır. İnsanın günlük hayatta gerçekleştirdiği her şey ahlak konusudur. İnsan incelenirse ahlak anlaşılır.
Macit Gökberk: Felsefe insanları aydınlatır. Bir çıkış kapısıdır.
Nurettin Topçu: Ahlak felsefesinin temeli harekettir. Hareket insanın kendini ve başka varlıkları değiştirmesidir. Bir amacı vardır. Sonsuzluk. Buna tutkuyla ulaşır. İsyan ahlakı Tanrı'nın emirlerine uyulmadığı durumda isyan etmektir.
Aydın Sayılı: Bilim felsefesi üzerine çalışmıştır.
Mübahat Türker Küyel: Felsefe tarihi
Ioanna Kuçuradi: Özgürlük varoluşun olanağıdır.
|
