15. yy.da toplumsal yaşam değişmiştir. Coğrafi keşifler, matbaanın icadı, Rönesans (yeniden doğuş) bu dönemde etkili olmuştur. Rönesans, Antik Yunan'ın ve özgürlüğün yeniden doğuşudur. Bilim felsefesine odaklanılmıştır.
Batı 12. yy.dan itibaren Arapça eserleri kendi dillerine çevirmiştir.
Batıda bilim, sanat, ekonomi, kültür, ticaret alanlarında gelişmeler yaşanmıştır. Ulus bilinci oluşmaya başlamıştır. Akıl inançtan bağımsızlaşmıştır. Değişim sanatla başlamıştır. Hıristiyan ve İslam felsefelerinin farkları batıda farklılaşmayı sağlamıştır.
Aristoteles ilk öğretmen olarak adlandırıldı. Müslümanlar Aristoteles üzerine yoğunlaştılar. Batıda her şehrin kendine göre yaşamı ve kültürü vardı.
Skolastik düşünce: İnanç akılla anlaşılmaya çalışılmış, teoloji ön planda, felsefi açıklamalar dinsel kabullere göre yapılmış, aklın yetersizliği inançla tamamlanmaya çalışılmış, kiliseye bağlılık esas alınmıştır. Birey geri plandadır.
Rönesans: Modern düşünce başlamış, felsefe bilimi ve bilimsel yöntemi esas almış, birey toplumdan öne çıkmıştır. İnanç ve akıl birbirinden ayrılmıştır.
Skolastik Düşünce ve Modern Düşünce Farkı
- Skolastik düşüncede felsefenin konusu dindir; modern düşüncede insan, doğa ve evrendir.
- Skolastik düşüncede teoloji, felsefeye egemendir; modern düşüncede bilim, felsefeye egemendir.
- Skolastik düşüncede doğa, din ve akılla açıklanır; modern düşüncede doğa, deney ve akılla açıklanır.
- Skolastik düşüncede hayatın tüm unsurları dine bağlıdır; modern düşüncede toplumsal hayat dünyevidir.
- Skolastik düşüncede bilim, Tanrı'nın yarattığını anlamak için önemlidir. Modern düşüncede bilim, sağlayacağı yarardan dolayı önemlidir.
- Skolastik düşünce inanç merkezlidir; modern düşünce insan merkezlidir.
- Skolastik düşüncede hukuk, kiliseye bağlıdır. Modern düşüncede hukuk, devlete bağlıdır.
15. yy – 17. Yy Görüşler
a) Hümanizm: İnsanı özneleştiren düşüncedir. Kaynağı Antik Yunan'dır. Batıl ve doğaüstü inançlar terk edilmiştir. Tüm insanlar değerlidir.
b) Bilimsel yöntem: Rönesans'la birlikte deney ve gözlemin ön planda olduğu araştırmalar yapılmıştır. Astronomi ve anatomi gelişmiştir.
c) Kartezyen felsefe: Descartes metodik şüphe yöntemini kullanmıştır. Her şeyden kuşku duyar ancak en son kendinden kuşku duymaz. "Düşünüyorum, o halde varım" sözüyle akıl yoluyla kesin bilgilere ulaşılacağını belirtir. Matematikteki kesinliği felsefeye uygulamaya çalışır. Matematikteki sezgisel ön kabul doğrularının felsefede de geçerli olduğunu belirtir.
Düalizm
Varlık alanında iki töz vardır:
- Yaratan töz: Kendinden başka bir şeye ihtiyaç duymayandır.
- Yaratılan töz: Ruh, akıl (düşünür) madde (yer kaplar)
Madde: Hacim, uzunluk (birincil töz) renk, koku ses (ikincil töz). Ruh ve madde zihin – beden ilişkisiyle bağlıdır.
Metodik Şüphe Aşamaları
1) Konu açık ve seçik olmalıdır.(apaçıklık kuralı)
2) Sorunlar küçük parçalara ayrılmalıdır.(analiz kuralı)
3) Basitten karmaşığa doğru sıralanmalıdır.(sentez kuralı)
4) Sık sık geriye dönüp veriler sınanmalıdır.(sayma-kontrol kuralı)
d) Hukuk felsefesi: Rönesans'tan önce dünyevi zenginlikler bir avuç aristokratın elindeydi. Diğer nüfus köle olarak yaşamaktaydı. Zamanla bu zulüm hak arayışlarına, adalet ve eşitlik arayışlarına sebep oldu. Bu dönemde sağduyulu aydın yazarlar ütopik toplum düzeni önerir. Bu yönde eserler ortaya koyarlar.
Ütopya = Ou (olmayan) + topos (yer)
Ödev: Descartes'in töre bilimi
15. yy.a kadar derebeylik sistemi vardı. Bağışların artması kiliseyi zenginleştirdi. Kilise güçlü bir otorite olmuştur. Rönesans'la birlikte bu gücü kaybetmiştir.
T. Hobbes: İnsan insanın kurdudur. Doğal durumda menfaatler çatışır. Can güvenliği için toplumsal sözleşmeyle devlet mutlak güç olmalıdır.
Machiavelli: Prens. İktidara giden her yol mübahtır. Prens mutlak güç sahibi olmalıdır.
T. Moore: Ütopya. Özel mülkiyet mutsuzluğun kaynağıdır. Yönetici halk tarafından seçilir. Herkes eşittir. Meslekler değişerek yapılır. Sınıfsız bir toplum önerir. Temel üretim tarımdır. Temel duygu hoşgörüdür.
Campanella: Güneş Ülkesi. Doğayla uyumlu, matematik ve doğa bilimleri üzerine bir toplum yapısı önerir. Sahiplik yoktur.
Not: Toplum düzeni önermeyen ütopyalar; 1984 (G.Orwell), Cesur Yeni Dünya (A. Huxley)
15. yy. - 17. yy. Bilimsel Çalışmalar
Kopernik: Güneş merkezli sistem görüşünü ortaya atmıştır.
Bacon: Bilimsel yöntemin değişmesi ile ilgili çalışmaları önemlidir. F.Bacona göre "Bilgi güçtür." Tabular yıkılmalıdır. 4 adet zihinsel put vardır.
Soy: Doğaya özgü önyargılardır. Doğa bize iyi ve kötü davranır.
Mağara: Öznel tutum, alışkanlık ve bakış açısıdır.
Çarşı Pazar: Dilin kullanımıyla ilgilidir. Terimler, olmayan şeylerin isimleri. İnsanlar anlamını bilmedikleri sözcükleri bozuk para gibi kullanırlar. Ör: Kader, talih, ilk kımıldatıcı gibi terimler bazı şeyleri varmış gibi gösterir. Bir de her konuyu dinsel kavramlara bağlarlar.
Tiyatro: Birtakım felsefi kuramların zihnimizde yerleşerek düşünce tarzımızı etkilemesidir. Zamanla insanlar her konuyu bu kuramlarla ele alırlar. Aristo mantığı, empirizm ve teoloji otorite olarak kabul edilmemelidir. Çünkü gerçek hayatta karşılıkları yoktur.
Galileo: Eylemsizlik ilkesi, sabit ivmeli serbest düşme yasası, güneş merkezli sistem konularında görüş bildirmiştir.
Newton: Hareketin matematiksel olarak hesaplanacağını ortaya koymuştur. Yer çekimi kanunu ve kütle çekim kanununu bulmuştur.
Not: Bu dönemde olgular terk edilmiş, aklı destekleyen görüşler ön plana çıkmıştır.
|
