Meyan Kökü
Dünyanın en eski bitkisel ilaçlarından biri olarak kabul edilen meyan kökü, meyan bitkisinin (Glycyrrhiza glabra) kökünden elde edilir.
Batı Asya ve Güney Avrupa'ya özgü meyan kökü, çeşitli rahatsızlıkları tedavi etmek ve şeker, içecek ve ilaçları tatlandırmak için uzun süredir kullanılmaktadır. Bu tarihe rağmen, yalnızca bazı kullanımları bilimsel araştırmalarla desteklenmektedir. Ayrıca meyan kökü çeşitli sağlık riskleri taşıyabilir.
Bu makale meyan kökü kullanımlarını, formlarını, faydalarını, yan etkilerini ve önerilen dozajını incelemektedir.
Meyan kökü nasıl kullanılır?
Meyan kökünün tıbbi kullanımı, kökün firavunlar için tatlı bir içecek haline getirildiği eski Mısır'a kadar uzanıyor. Ayrıca, mide rahatsızlığını yatıştırmak, iltihabı azaltmak ve üst solunum yolu problemlerini tedavi etmek için geleneksel Çin, Orta Doğu ve Yunan ilaçlarında da kullanılmıştır.
Çağdaş kullanımlar
Günümüzde birçok insan mide ekşimesi, asit reflü, sıcak basması, öksürük ve bakteriyel ve viral enfeksiyonlar gibi rahatsızlıkları tedavi etmek için meyan kökü kullanmaktadır. Düzenli olarak kapsül veya sıvı takviyesi olarak bulunur.
Ek olarak, meyan kökü çayının boğaz ağrısını yatıştırdığı söylenirken, topikal jellerin akne veya egzama gibi cilt rahatsızlıklarını tedavi ettiği iddia ediliyor. Dahası, meyan kökü bazı yiyecek ve içecekleri tatlandırmak için kullanılır.
Şaşırtıcı bir şekilde, birçok meyan kökü şekeri meyan kökü ile değil, anason bitkisinden (Pimpinella anisum) elde edilen ve benzer bir tada sahip uçucu bir yağ olan anason yağı ile tatlandırılır.
Bitki bileşikleri
Yüzlerce bitki bileşiği içermesine rağmen, meyan kökünün birincil aktif bileşeni glisirizindir. Glisirizin, kökün tatlı tadının yanı sıra antioksidan, antienflamatuvar ve antimikrobiyal özelliklerinden sorumludur.
Bununla birlikte, glisirizin ayrıca meyan kökünün birçok yan etkisiyle de bağlantılıdır. Sonuç olarak, bazı ürünler, glisirizin çıkarılmış olan deglycyrrhizine meyan kökü kullanır.
Potansiyel faydalar
Mevcut araştırmalar, meyan kökünün tıbbi kullanımlarının birçoğu için umut vaat ettiğini göstermektedir.
Cilt sorunlarına yardımcı olur
Meyan kökü, bazıları güçlü anti-enflamatuar, antibakteriyel ve antiviral etkiler gösteren 300'ün üzerinde bileşik içerir. Özellikle hayvan ve test tüpü çalışmaları, glisirizini antienflamatuar ve antimikrobiyal faydalarla ilişkilendirir. Sonuç olarak, meyan kökü ekstresi, akne ve egzama dahil olmak üzere çeşitli cilt rahatsızlıklarını tedavi etmek için kullanılır.
60 yetişkinde 2 haftalık bir çalışmada, meyan kökü özü içeren topikal bir jel uygulamak egzamayı önemli ölçüde iyileştirdi. Topikal meyan kökü jelleri de sivilceyi tedavi etmek için kullanılmış olsa da, etkinliği üzerine araştırmalar karışık ve oldukça sınırlıdır.
Asit reflü ve hazımsızlığı azaltır
Meyan kökü ekstresi genellikle asit reflü, mide rahatsızlığı ve mide ekşimesi gibi hazımsızlık semptomlarını hafifletmek için kullanılır. Hazımsızlık çeken 50 yetişkinde yapılan 30 günlük bir çalışmada, günde iki kez 75 mg meyan kökü kapsülü almak, plaseboya kıyasla semptomlarda önemli iyileşmeler sağladı.
Meyan kökü özütü, asit reflü ve mide ekşimesi dahil olmak üzere gastroözofageal reflü hastalığının (GERD) semptomlarını da hafifletebilir. GERD'li 58 yetişkinde 8 haftalık bir çalışmada, standart tedavi ile kombinasyon halinde düşük doz glisirretinik asit semptomlarda önemli iyileşmeler sağladı.
GERD'li 58 yetişkinde yapılan bir başka çalışmada, meyan kökü günlük kullanımının, yaygın olarak kullanılan antasitlerden 2 yıllık bir süre boyunca semptomları azaltmada daha etkili olduğunu belirtti. Bu sonuçlar ümit verici olsa da, daha büyük insan çalışmaları gereklidir.
Peptik ülser tedavisine yardımcı olur
Peptik ülserler midenizde, yemek borusunun alt kısmında veya ince bağırsakta gelişen ağrılı yaralardır. Genellikle H. pylori bakterisinden kaynaklanan iltihaplanmadan kaynaklanırlar. Meyan kökü ekstresi ve glisirizini peptik ülserlerin tedavisine yardımcı olabilir.
Farelerde yapılan bir araştırma, meyan kökü özütünün vücut ağırlığının kilogramı başına 91 mg (kg başına 200 mg) dozlarının, bu ülserlere karşı yaygın bir peptik ülser ilacı olan omeprazolden daha iyi korunduğunu buldu. İnsanlarda daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulurken, 120 yetişkinde 2 haftalık bir çalışma, standart bir tedaviye ek olarak meyan kökü ekstresi tüketmenin H. pylori varlığını önemli ölçüde azalttığını gösterdi.
Antikanser özelliklere sahiptir
Antioksidan ve antienflamatuar etkilere sahip çok sayıda bitki bileşiğinin içeriğinden dolayı meyan kökü ekstresi, belirli kanser türlerine karşı koruyucu etkileri nedeniyle incelenmiştir. Özellikle meyan kökü özü ve bileşikleri, cilt, göğüs, kolorektal ve prostat kanserlerinde hücre büyümesini yavaşlatmak veya önlemekle ilişkilendirilmiştir. Araştırma, test tüpleri ve hayvanlarla sınırlı olduğundan, insan kanserleri üzerindeki etkileri bilinmemektedir.
Yine de meyan kökü özütü oral mukozitin tedavisine yardımcı olabilir – kanserli kişilerin bazen kemoterapi ve radyasyonun bir yan etkisi olarak deneyimledikleri çok ağrılı ağız yaraları. Baş ve boyun kanseri olan 60 yetişkinde 2 haftalık bir çalışma, topikal bir meyan kökü filminin oral mukozit için standart tedavi kadar etkili olduğunu ortaya koydu.
Üst solunum koşullarını rahatlatır
Antiinflamatuar ve antimikrobiyal etkileri nedeniyle hem meyan kökü ekstresi hem de çay üst solunum yolu koşullarına yardımcı olabilir.
Özellikle hayvan çalışmaları, meyan kökünden elde edilen glisirizin özütünün, özellikle modern astım tedavilerine eklendiğinde astımı hafifletmeye yardımcı olduğu sonucuna varmaktadır. Sınırlı insan araştırması benzer sonuçlar gösterirken, daha titiz, uzun vadeli çalışmalara ihtiyaç vardır. Ek olarak, sınırlı test tüpü ve insan çalışmaları, meyan kökü çayı ve özütünün boğaz ağrısına karşı koruyabileceğini ve ameliyat sonrası boğaz ağrısını önleyebileceğini göstermektedir (26 Güvenilir Kaynak, 27).
Yine de daha fazla araştırmaya ihtiyaç var.
Çürüklere karşı koruyucu
Meyan kökü, çürüklere neden olabilecek bakterilere karşı korunmaya yardımcı olabilir. 3 haftalık bir çalışma, okul haftası boyunca günde iki kez 15 mg meyan kökü içeren 66 okul öncesi çağındaki çocuğa şekersiz lolipop verdi. Lolipopların tüketilmesi, boşlukların ana nedeni olan Streptococcus mutans bakterilerinin sayısını önemli ölçüde azalttı.
Test tüpü çalışmaları, meyan kökü özütünün, genellikle oyuklara ve diş çürümesine bağlı bakterilere karşı korumada etkili olduğunu göstermektedir. Bununla birlikte, meyan kökü optimal dozu ve şekli hakkında daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.
Olası yan etkiler ve önlemler
Meyan kökü genel olarak gıdalarda kullanım için güvenli olarak kabul edilir. Ek olarak, meyan kökü takviyelerinin ve çaylarının kısa süreli kullanımının güvenli olduğu düşünülmektedir. Bununla birlikte, yüksek dozlar ters etkiler oluşturabilir ve belirli sağlık koşullarına sahip kişiler bundan kaçınmak isteyebilir.
Meyan kökü aşırı doz
Hem kronik kullanım hem de yüksek doz meyan kökü ürünleri vücudunuzda glisirizin birikmesine neden olabilir. Yüksek glisirizin seviyelerinin, sıvı ve elektrolit seviyelerinizde dengesizliklere neden olabilecek stres hormonu kortizolünde anormal bir artışa neden olduğu gösterilmiştir.
Sonuç olarak, kronik ve yüksek dozda meyan kökü ürünleri, dahil olmak üzere çeşitli tehlikeli semptomları tetikleyebilir:
- düşük potasyum seviyeleri
- yüksek tansiyon
- Kas Güçsüzlüğü
- anormal kalp ritimleri
Nadiren meyan kökü zehirlenmesi meydana gelebilir. Böbrek yetmezliği, konjestif kalp yetmezliği veya akciğerlerde aşırı sıvı birikmesine (pulmoner ödem (https://www.nkfu.com/akciger-pulmoner-odemi-nedir-belirtileri-nedenleri-teshis-ve-tedavisi/)) neden olabilir.
Bu nedenle, yüksek tansiyon, konjestif kalp yetmezliği, böbrek hastalığı veya düşük potasyum seviyeleri olan bireyler, glisirizin içeren meyan kökü ürünlerinden tamamen kaçınmaya teşvik edilir.
Hamilelik ve emzirme
Hamilelik sırasında çok fazla meyan kökü ve özellikle de glisirizin tüketmek bebeğinizin beyin gelişimini olumsuz etkileyebilir. Bir çalışmada, hamilelik sırasında büyük miktarlarda glisirizin içeren meyan kökü ürünleri tüketen annelerden doğan çocukların, yaşamlarının ilerleyen dönemlerinde beyin bozukluklarına sahip olma olasılığı daha yüksekti. Bu nedenle, hamile kadınlar meyan kökü takviyelerinden kaçınmalı ve yiyecek ve içeceklerde meyan kökü alımını sınırlamalıdır.
Araştırma eksikliği nedeniyle çocuklar ve emziren kadınlar da meyan kökü ürünlerinden kaçınmalıdır.
İlaç etkileşimleri
Meyan kökü dahil olmak üzere çeşitli ilaçlarla etkileşime girdiği gösterilmiştir:
- tansiyon ilaçları
- kan incelticiler
- statinler dahil kolesterol düşürücü ilaçlar
- diüretikler
- östrojen bazlı kontraseptifler
- steroid olmayan antiinflamatuar ilaçlar (NSAID'ler)
Bu ilaçlardan herhangi birini alan kişiler, sağlık uzmanları aksini belirtmedikçe meyan kökü ürünlerinden kaçınmalıdır.
Meyan kökü dozajı ve formları
Ek olarak, meyan kökü ekstresi, kapsüller, tozlar, tentürler, topikal jeller ve çaylar dahil olmak üzere çeşitli formlarda gelir. Kökün kendisi de taze veya kurutulmuş olarak satın alınabilir.
Şu anda standart bir dozaj önerisi yok. Bununla birlikte, Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Avrupa Bilimsel Gıda Komitesi (SCF), glisirizin alımının günde 100 mg'dan fazla olmamasını önermektedir. Özellikle, çok miktarda meyan kökü ürünleri tüketenler bu miktardan fazlasını alıyor olabilir.
Ayrıca, ürünler her zaman glisirizin miktarını göstermediğinden, güvenli bir miktar belirlemek zor olabilir. Sonuç olarak, sağlık uzmanınızla güvenli ve etkili bir doz hakkında görüşmeniz önemlidir.
Diğer bir seçenek de deglycyrrhizine meyan kökü (DGL) tozları veya kapsülleri aramaktır. Bu takviyeler, meyan kökü yan etkilerinin çoğundan sorumlu olan glisirizin içermez. Yine de, bu bileşik çok sayıda faydaya da katkıda bulunduğundan, DGL ürünlerinin aynı olumlu sağlık etkilerine sahip olup olmadığı belirsizdir.
Özetle;
Meyan kökü, solunum rahatsızlıkları ve sindirim sıkıntısı dahil olmak üzere çeşitli rahatsızlıkların tedavisinde binlerce yıldır kullanılmaktadır.
Bitki bileşikleri, güçlü antioksidan, antienflamatuar ve antimikrobiyal etkiler gösterir. Asit reflü, egzama, peptik ülser ve diğer sağlık sorunlarını hafifletebilmesine rağmen, daha kapsamlı insan çalışmalarına ihtiyaç vardır.
Yine de meyan kökü aşırı tüketilirse veya sık yenirse olumsuz etkilere sahiptir. Meyan kökü takviyelerini veya çaylarını denemeden önce sağlık uzmanınıza danışın.
 |
