Hipotermi isim olarak maalesef birçok kişi tarafından bilinmiyor. Araştırdığımızda ve örnekler ile anlattığımızda bilmeyenlerin aslında hayatlarının bir yerlerinde hipotermi ile bir şekilde tanıştıklarını görüyoruz. Peki hipotermi nedir, nasıl oluyor ve tedbir alınmazsa sonuçlari neler oluyor.
Hipotermi Nedir?
Hipotermi, insan vücudunun faaliyet göstermesi için gerekli ısıyı ürettiğinden daha hızlı kaybetmesi sonucunda ortaya çıkan ve vücut ısısının tehlikeli derecede düşmesine neden olan bir acil tıbbi durumdur. Normal vücut ısısı yaklaşık 37 C civarındadır. Hipotermi tanısı vücut sıcaklığı 35 C altına düştüğünde ortaya çıkar. Durumun belirti ve semptomları vücut sıcaklığının düşüklüğüne göre değişir.
Vücut ısısı düşen bireylerin kalbi, sinir sistemi ve diğer organları normal faaliyet gösteremez. Hipotermi, zamanında tedavi edilmeden bırakılırsa kalp dolaşım ve solunum sisteminin tamamen bozulmasına ve sonunda ölüme yol açabilir.
Hipotermi genellikle soğuk havaya maruz kalma veya soğuk suya dalmadan kaynaklanır. Hipotermi için öncelikli tedavi, vücudu normal bir sıcaklığa geri getirmeyi hedefler.
Hipotermi Neden Olur?
Hipotermi, vücudun ısıyı üretebildiğinden daha hızlı kaybettiği durumlarda ortaya çıkar. Hipoterminin en yaygın nedeni soğuk hava koşullarına veya soğuk suya maruz kalmaktır. Ancak bireyler normal vücut ısısından daha soğuk herhangi bir ortama uygun şekilde giyinmeden uzun süre maruz kalırsa veya koşulların etkisini kontrol edemezse yine hipotermi görülebilir.
Vücut, kıyafet ile korunmayan yüzeylerinden ısı kaybedebilir. Rüzgar cildin yüzeyindeki ince sıcak hava tabakasını taşıyarak vücut ısısını sürekli düşürebilir. Soğuk toprak ya da özellikle soğuk su, yağmur veya ıslak kıyafetler gibi çok soğuk bir yüzey ile temas ettiğinde, termodinamik yasaları gereği sıcaklığını yitirebilir.
Hipotermiye neden olan koşullar arasında hava koşulları için yeterince sıcaklık sağlamayan kıyafetleri kullanmak, soğukta çok uzun süre kalmak, kaza nedeniyle beklenmedik bir şekilde suya düşmek, soğuk havada ıslanmak, ıslak kıyafetleri çıkarmamak veya sıcak, kuru bir yere gitmemek veya yetersiz ısınma ya da çok fazla klima kullanımı nedeniyle çok soğuk bir evde yaşamak sayılabilir.
Çeşitli faktörler hipotermi riskini artırabilir. Örneğin fiziksel olarak yorgun olan bireylerin soğuğa karşı toleransı daha azdır. Alkol, bireyin kendisini sıcak hissetmesine neden olabilir, ancak kan damarlarının genişlemesine neden olarak cildinizin yüzeyinden daha hızlı ısı kaybı yaşanmasını sağlar. Alkol içen bireylerin doğal titreme tepkisi daha azdır. Buna ek olarak alkol veya uyuşturucu kullanımı, kişinin hava koşullarına uygun davranmasını etkileyebilir.
Çocuklar yetişkinlerden daha hızlı ısı kaybederler ve soğuğu görmezden gelme eğilimi gösterebilirler. Bununla birlikte yeterince küçük çocuklar soğuk havada düzgün giyinme veya gerektiği zaman soğuktan çıkma kararını verecek yetiye sahip olmayabilirler.
Vücudun sıcaklığı düzenleme ve soğuğu algılama yeteneğinin yaşla birlikte azalabilmesi ihtimalinin yanı sıra bazı yaşlı yetişkinler üşüdüklerinde bunu ifade edemeyebilir veya sıcak bir yere kendileri geçemeyebilirler.
Bunama veya benzeri şekilde yargılamayı engelleyen diğer rahatsızlıkları olan kişiler, kendi başlarına hava koşullarına uygun giyinemeyebilir veya soğuk havanın riskini anlamayabilir. özellikle demans hastaları kendi başlarına evden uzaklaşabilir veya kolayca kaybolabilirler. Bu durum bu bireylerin soğuk veya yağışlı havalarda dışarıda mahsur kalma ihtimalini ortaya çıkarır.
Anoreksiya nervoza ya da yetersiz beslenme, diyabet, felç, hipotiroidizm, yani tiroid işlevlerinin yetersizliği, Parkinson hastalığı, şiddetli artrit, travma ve omurilik yaralanmaları gibi bir takım tıbbi durumlar bireyin vücut ısısını düzenleme yeteneğini etkiler. Bu durumların veya başka tıbbi durumların tedavisinde kullanılan antidepresanlar, antipsikotikler, narkotik ağrı kesiciler ve yatıştırıcılar gibi ilaçlar vücudun sıcaklığını düzenleme yeteneğini değiştirebilir
Hipotermi İle Ortaya Çıkabilecek Komplikasyonlar Nelerdir?
Soğuk havaya veya soğuk suya maruz kalma nedeniyle hipotermi geliştiren bireylerde, vücut dokularının donması, ya da kan akışındaki kesintiden kaynaklanan kangren, yani doku çürümesi ve doku ölümü bulunur.
Hipotermi Nasıl Önlenir?
Soğuk havada dışarı çıkmadan önce bireyler kendilerinin ve çocuklarının belirli önlemler alması konusunda gerekli adımları attığından emin olmalıdır.
Vücut ısısının baş, yüz ve boyundan kaçmasını önlemek için bir şapka veya başka bir koruyucu örtü ve ellerden kaçmasını önlemek için eldiven giyilmelidir. Bol, kat kat ve hafif giysiler kullanılmalıdır. Sıkı dokunmuş, su tutmayan malzemeden yapılmış dış giysiler, rüzgardan korunma için en iyisidir. Yün, ipek veya polipropilen kıyafetlerin iç katlarda giyilmesi, vücut ısısını pamuktan daha iyi korur.
Soğuk havalarda çok terlemeye neden olacak aktivitelerden kaçınılmalıdır. Terden nemlenmiş giysilerin ve soğuk havanın bileşimi bireyin vücut ısısını daha çabuk kaybetmesini sağlar.Bu nedenle mümkün olduğunca kuru kalınmalı ve ıslak giysiler bir an önce çıkarılmalıdır. Özellikle eller ve ayakların kuru olmasına dikkat etmek gerekir, çünkü eldivenlere ve botlara kar kolaylıkla girebilir.
Çocuklar kışın soğuktan korumak ve dışarıdayken hipotermi olmalarını önlemek için özellikle bebekleri ve küçük çocukları, bir yetişkinin aynı koşullarda giyeceğinden daha fazla kat kıyafet ile giydirmek gerekli olabilir. Çocuklarda ürperme görülürse, içeri girilmelidir. Bu hipoterminin ilk işaretidir. Dışarıda oynayan çocukların ısınmak için sık sık eve girmesi sağlanmalıdır. Bebeklerin soğuk bir odada uyumasına izin verilmemelidir.
Kötü hava koşullarında ve özellikle uzun yolda araçla seyahat eden bireylerin her zaman birilerini nereye gittiğini ve ne zaman varmayı hedeflediği konusunda bilgilendirmesi tavsiye edilir. Bu sayede yolda çıkabilecek sorunlara karşı acil müdahale ekiplerinin bilgilendirilmesi daha kolaylaşacaktır.
Araçta mahsur kalma ihtimaline karşı araçta acil durum malzemeleri bulundurmak faydalıdır. Yolda kalan bireyler ihtiyacı olan her şeyi yanlarına almalı ve bir yere hareket edeceklerse bir arada hareket etmeli, mümkün olduğu kadar kapalı bir yerde kalmalıdırlar. Arabayı ısıtmak üzere her saat için 10 dakika çalıştırmak yeterli olacaktır. Bu motor çalışırken camın biraz aralık olduğundan ve egzoz borusunun karla kaplı olmadığından emin olmak gereklidir.
Soğuk havada dışarıda olan, tekne ile seyahat eden ve soğuk gecelerde yatmadan önce alkol alınmaması tavsiye edilir.
Su, hipotermiye neden olmak için çok soğuk olmak zorunda değildir. Normal vücut sıcaklığından daha soğuk olan herhangi bir su, vücudun ısı kaybetmesine neden olur. Soğuk suya yanlışlıkla veya istemeden düşen bireyler, hayatta kalma sürelerini artırmak için bir takım önlemler alabilirler. Deniz taşıtına binen bireyler can yeleği giymelidir. Can yeleği, bireyin daha az enerji harcayarak yüzmesini kolaylaştırır ve sağladığı az miktardaki yalıtım soğuk suda daha uzun süre hayatta kalmaya yardımcı olabilir.
İlk fırsatta sudan mümkün olduğu kadar çıkılmalı ve vücut ile suyun doğrudan teması kesilmelidir. Sadece güvenli bir yere yakın olan bireyler yüzmelidir. Yakında bir can yeleği, başka bir birey ya da tekne yoksa hareket edilmemelidir. Yüzme vücudun enerjisini tüketir ve hayatta kalma süresini kısaltabilir. Isı kaybını en aza indirmek için bacakları birbirine, kolları da vücuda yapışık tutmak önemlidir. Mümkünse dizler göğüs bölgesine doğru çekilmelidir.
Suya birden fazla kişi düştüyse ısı korunması için bir araya gelmeli ve yakın durmalıdırlar. Suyun içinde kıyafetler çıkarılmamalıdır. Mümkünse kıyafetlerin düğmeleri ve fermuarları kapatılmalıdır. Eğer varsa, baş örtülmelidir. Kıyafetler sadece güvenli bir şekilde sudan çıktıktan sonra çıkarılmalı, hemen ardından kurumak ve ısınmak için gerekli önlemler alınmalıdır.
Hipotermi Belirtileri Nelerdir?
Hipoterminin belirti ve semptomları arasında ilk olarak titreme görülür. Titreme, vücudun soğuk soğuğa karşı kendini ısıtmaya çalıştığı refleks savunması olduğu için vücut sıcaklığı düşmeye başladığında ilk fark edilen belirtidir.
Hipoterminin diğer belirti ve semptomları arasında bilinç kaybı, geveleyerek konuşma veya mırıldanma, karışıklık veya hafıza kaybı, sakarlık veya koordinasyon eksikliği, titreme, uyuşukluk veya çok düşük enerji, yavaş ve hafif nefes alma, zayıf nabız, ve özellikle bebeklerde parlak kırmızı, soğuk cilt bulunur.
Birçok hipotermi vakasında birey belirti ve semptomların yavaş gelişmesinden dolayı durumun farkında değildir. Bununla birlikte, hipotermi ile ilişkili kafa karışıklığı da durumun farkındalığını engeller. Akıl karışıklığı, riskli davranışlara da yol açabilir.
Hipotermi şüphesi olan bireyler için mutlaka acil tıbbi yardım aranmalıdır. Eğer mümkünse, acil yardımın gelmesi beklenirken, birey kapalı bir yere nazikçe taşınmalıdır. Hızlı hareketler kalpte tehlikeli ritim düzensizliklere yani taşikardiye yol açabilir. Eğer kıyafetler ıslaksa, dikkatlice çıkarılmalı ve kuru palto ile battaniyelerle değiştirilmelidir.
Hipotermi Nasıl Teşhis Edilir?
Hipotermi teşhisi, genellikle bireyin fiziksel belirtilerine ve hastalandığı veya bulunduğu durumlara dayanılarak anlaşılır. Hipotermi tanısının konulması ve şiddetinin belirlenmesi için kan testi yapılması gerekebilir. Kafa karışıklığı, koordinasyon eksikliği ve konuşma problemleri gibi hafif hipotermi semptomları her zaman anlaşılmayabilir.
Hipotermi Nasıl Tedavi Edilir?
Her ne kadar vücut ısısının normal derecelere yükseltilmesi hipoterminin geçmesine yardımcı olsa bile, hipotermi belirtileri gösteren her birey için acil tıbbi yardım gereklidir. Tıbbi yardım gelene kadar bir takım ilk yardım önlemleri alınabilir.
Hipotermili bir kişiye yardım ederken, nazikçe davranmak gereklidir. Sadece gerekli hareketler yapılmalıdır. Masaj veya ovmadan kaçınmak gereklidir. Aşırı ve sert hareketler kalp atışını durdurabilir. Hipotermili birey soğuktan uzaklaştırılmalı ve mümkünse sıcak ve kuru bir yere götürülmelidir. Aksi takdirde mümkün olduğunca soğuktan ve rüzgardan korunmalıdır. Bireyi yatay durumda tutmak gerekebilir, ancak vücut soğuk zeminden izole edilmelidir. Açık havada birey bir battaniyenin ya da bir başka kişinin üzerine yatırılabilir.
Bireyin kıyafetleri ıslaksa, çıkarılmalıdır. Gerekli olan durumlarda aşırı hareketten kaçınmak için kıyafetler kesilmelidir. Bireyleri ısıtmak için ideal olarak kat kat kuru battaniye veya palto kullanılabilir. Sadece yüz açıkta kalacak şekilde baş kapatılmalıdır.
Şiddetli hipotermi vakalarında bireyler belirgin bir nabız veya nefes alma belirtisi göstermeden bilincini yitirebilir. Nefes almanın durduğu, ya da tehlikeli derecede zayıfladığı durumlarda, eğitim almış bireyler suni solunum desteği verebilir.
Bireyi ısıtmak için sıcak su, ısıtma yastığı veya ısıtma lambası gibi doğrudan ısıtan araçları kullanmaktan kaçınılması gereklidir. Aşırı sıcaklık cilde zarar verebilir veya kalbin durmasına neden olacak kadar şiddetli düzensiz kalp atışlarına neden olabilir. Birey uyanıksa ve yutma sorunu yoksa, vücudu ısıtmak için sıcak, alkolsüz, tatlı, ve kafeinsiz bir içecek sağlamak faydalı olacaktır. Ilık ve kuru kompresler veya plastik bir şişede veya kurutucuda ısıtılmış bir havlu ile geçici bir kompres yapılabilir. Kompres sadece boyun, göğüs duvarı veya kasık bölgesine uygulanmalıdır. Kol ve bacaklara erken uygulanan ısı soğuk kanı kalbe, ciğerlere ve beyne doğru geri gönderip, bu bölgelerdeki vücut ısısının daha fazla düşmesine neden olabilir.
Hipotermi tedavisi sürecinde vücut ısısını yükseltmek için uygulanacak tıbbi bakım vakanın ağırlığına göre farklı müdahaleleri içerebilir.
Hafif hipotermisi olan biri için, üzerini ısıtılmış battaniyelerle örtüp ve içmesi için ılık sıvılar sunarak pasif yeniden ısıtma yapmak yeterli olabilir.
Daha ağır vakalarda kan vücuttan bir hemodiyaliz makinesinin yardımıyla alınıp, ısıtılıp, yeniden vücuda geri verilebilir. Yine kanın ısınmasına yardımcı olmak için damardan ısıtılmış tuzlu su çözeltisi verilebilir.
Akciğerlerin etrafındaki plevra adı verilen alan veya karın boşluğu yani periton boşluğu gibi vücudun belirli bölgelerini ısıtmak için ılık bir tuzlu su çözeltisi kateterlerle etkilenen bölgeye verilebilir. Vücut ısısını yükseltmek için maske ya da nazal tüp ile nemlendirilmiş oksijenin verilerek solunum yollarının, dolayısı ile vücudun ısısı yükseltilebilir.
Kaynak: acibadem.com.tr
|
