Çocukların cinsiyetine uygun oyuncak seçmek aynı yaşlarına uygun oyuncak seçmek kadar önemli. Çocuklar ne kadar cinsiyetine uygun oyuncağı kendileride seçebiliyor olsalarda, aileilerin oyuncak seçiminde dikkatlı olması gerekiyor.
Yanyana oturan biri kız diğer erkek bebeğe oyuncaklar veriyorsunuz. Kıza bir çöp arabası, erkeğe rengarenk elbisesi olan bir bebek. Önce ilgiyle uzanıyor, ellerine alıp evirip çeviriyorlar. Sonra sadece saniyeler içinde ellerindekini bırakıp öteki oyuncağa uzanıyor, üstelik o oyuncakla uzun uzun oynuyorlar.
Bir erkek bebeği çok sayıda oyuncağın olduğu bir oyun havuzuna yerleştiriyorsunuz, kısa süre sonra onlarca oyuncak içindeki kırmızı arabayı, topu ya da oyuncak atı buluyor. Bir kız bebek oyuncak dolu odaya girer girmez doğrudan oyun evine doğru ilerliyor. Neden?
Küçük çocuklar, kendi cinsiyetlerine uygun oyuncaklara yönelmeyi ne zaman ve nasıl öğreniyorlar? Nasıl oluyor da henüz kendi cinsiyetinin farkına olmayan bir küçük çocuk, kendi cinsiyetine uygun olduğu düşünülen- oyuncakları seçebiliyor.
Cinsiyetini Bilmeden, Cinsiyetine Uygun Oyuncak Seçmek!Pekçok anne babanın da fark ettiği gibi çocuk gelişiminin en 'gizemli' olaylarından biri çocukların kendilerine verilen oyuncaklarla değil, kendi istedikleri oyuncaklarla oynamak konusunda direnmeleri; üstelik seçtikleri oyuncakların da -yetişkinlerin seçtiği cinsiyete uygun- oyuncaklara olmasıdır. Örneğin Avrupa'da gerçekleştirilmiş bir çalışma 9 aylık erkek bebeklerin 'kızlara uygun' oyuncaklar yerine, geleneksel olarak 'erkeklere uygun' oyuncakları tercih ettiğini; bir başka araştırma ise 10 aylık kız bebeklerin belirgin bir şekilde oyuncak bebeklere yöneldiğini, bu eğilimin erkek bebeklerde gözlemlenmediğini gösteriyor.
Peki, çocuklar henüz cinsiyet kavramları gelişmeden cinsiyetlerine uygun oyuncakları nasıl seçiyorlar? Çocuklar, oyuncakla cinsiyetleri arasında nasıl bir bağlantı kuruyor, isteklerini nasıl belirliyorlar?
Çocukların Oyuncak Seçimini Neler Etkiler?Bebeklerin cinsiyetlerine uygun oyuncak tercihlerinin asıl nedenleri hala tam olarak bilinmese – ve genetik faktörlerin varlığı kabul edilse de- ebeveyn mesajlarının bu tercihteki önemini gösteren çok sayıda araştırma mevcut.
Üzerinde en çok durulan bağ, okul öncesi dönemdeki çocukların
geleneksel kız-erkek rolleri hakkındaki algılarının oyuncak seçimini şekillendirdiği yönündedir. Çocuk, cinsiyetine ve kimliğiyle cinsiyeti arasındaki bağa dair ne kadar güçlü mesajlar alırsa, oyuncak seçimi de o kadar cinsiyetçi olur. Aynı şekilde,
cinsiyet vurgusunun daha az yapıldığı ailelerde yetişen çocukların da cinsiyetçi oyuncak seçimi o oranda azalır.
Çoğu zaman
oyun arkadaşının cinsiyeti de cinsiyetine uygun veya uygun olmayan oyuncak seçimini etkiler. Çocuklar aynı cinsiyetten çocuklarla oyun oynadıklarında daha çok cinsiyetlerine uygun oyuncaklar tercih ederler. Aslında, karşı cinsten değil de kendi cinsiyetinden oyun arkadaşı seçme eğilimi ile cinsiyetine uygun oyuncak seçme arasında bir bağlantı vardır.
Aynı zamanda cinsiyete uygun oyuncaklarla oynamakla çocukların entelektüel seviyeleri arasında da ilişki vardır. Bebeklik döneminden itibaren daha çok etkileşim almış, kitap okunmuş ve nötr cinsiyetli oyuncaklarla karşılaşmış çocukların da oyuncak tercihi nötrleşebilir.
İlgi ve Yetenek Oyuncak Tercihini Etkiler mi?Peki oyuncakla yetenek ve ilgiler arasında bir bağ kurulabilir mi? Bu sorunun yanıtı olumludur. Örneğin 'erkek oyuncakları' ile oynama konusunda güçlü tercihleri olan çocukların alansal yeteneklerinin daha baskın olduğu, matematik- fen derslerine ilgilerinin yüksek olduğu gözlemlenmekte; 'kızlara özgü' oyuncaklarla oynayan çocukların ise sözel ve sezgisel becerilerinin daha yüksek olduğu belirtilmektedir. Bir başka deyişle, cinsiyetlere uygun oyuncaklarla oynamakla erkeklerin alansal üstünlüğü ve kızların sözel üstünlüğü birbiriyle ilişkilidir.
Erkek oyuncakları, kız oyuncaklarına göre daha çok nesnelerin yönlendirilmesini, mekanda hareket ettirilmesini ve inşa edilmesini içerirken kız oyuncakları (oyuncak bebekler, evcilik, sanatsal materyaller) daha çok duyguların dışa vurumunu ve sözel ifade yeteneğini güçlendirmektedir. Yine de belirli oyuncak materyallerinin kullanılmasının sözel ve alansal becerilerde cinsiyet farklılıklarına neden olabileceğini söylemek mümkün değildir.
Ancak, Oyuncakların Cinsiyeti Yoktur!Peki çocuğun tercihi nasıl oluşur? Eğer anne babalara çocuklarının oyuncak tercihini nasıl yaptığını soracak olursanız, birbirlerine benzer yanıtlar alırsınız; çoğu size çocuklarının oyuncaklarını içgüdüsel olarak seçtiklerini anlatacaktır.
Uzmanlara göre ise çocukların oyuncak tercihinin ardında, anne babanın çocuğa verdikleri -bazen üstü örtülü- mesajlar yatmaktadır. Araştırmalar , çocuğun oyuncak tercihini ebeveyninin oyuncağa dair yaptıkları yorumların ve oyuncağın işlevinin belirlediğini göstermektedir. Bir başka deyişle, herhangi bir oyun materyalinin kalıtsal anlamda erkeksi ya da feminen bir özelliği yoktur. Eğer bir oyuncak bir cinsiyete ait bir çocuk tarafından tercih edilir, diğer cinsiyette olan çocuklar tarafından tercih edilmezse veya yetişkinler bir oyuncağın belli bir cinsiyete ait olduğu konusunda hem fikir olurlarsa o oyuncak cinsiyete uygun oyuncak olarak görülür.
Bebeğin Cinsiyeti, Ebeveynin İletişim Biçimini DeğiştirirYetişkinlerin büyük bölümü reddetse de çoğu yetişkinin bebeklerle kurduğu ilişkiyi bebeğin cinsiyeti belirler. Bebeğin kız mı yoksa erkek mi olduğu hemen herkesin bir bebekle karşılaştığında sorduğu ilk sorudur. Aldıkları yanıt da yetişkinin bebeğe olan tavrını, konuşma biçimini, kullandığı sıfatları ve birlikte oynadıkları küçük oyunları belirler.
Langois ve Downs (1980)' ın gerçekleştirdiği bir çalışmada yaşları 3-5 arasında değişen çocuklar, ebeveynleriyle bir odaya alınmış; ve içerdeki kız çocuklara kız(mobilyalı bebek evi, mutfak eşyaları, kız elbiseleri) ve erkek çocuklara erkek (oyuncak askerler, arabalı benzin istasyonları, kovboy malzemeleri) oyuncakları verilmiş; ancak çocukların bazıları cinsiyetlerine uygun, bazıları da cinsiyetlerine uygun olmayan oyuncaklarla eşleştirilmiştir.
Doğru Oyuncak Seçen Çocuk Üstü Örtülü Onay AlırGözlemlenen erkek çocuklar, erkek oyuncaklarıyla oynadıklarında akranları tarafından önemsenmiş, annelerinden hafif bir onay almış, babalarından ise hem ödül hem de teşvik almışlardır. Erkek çocuklar geleneksel kız oyuncaklarıyla oynadıklarında ise anneleri tarafından cesaretlendirilse de babaları ve akranları tarafından onaylanmamış, hatta başka oyuncaklar bulmaları konusunda teşvik edilmişlerdir.
Benzer şekilde, anne-babalar kızlarının kendi cinsiyetlerine uygun oyuncaklarla oynamalarına onay verirken erkek oyuncaklarıyla oynamalarının desteklemediği mesajını üstü örtülü şekilde göstermişlerdir. Ayrıca bu araştırma sonucuna göre kız çocuklarına daha net mesajlar verildiği, babaların ve akranların annelere göre daha güçlü tepkiler gösterdiği ve okul öncesi çocukların üstünde en çok babaların etkisinin olduğu bulunmuştur.
Sonuç olarak çocukların oyuncak tercihlerini belirleyen -genetik faktörlerin etkisi ve varlığı kabul edilmekle birlikte- ağırlıklı olarak anne babalarından cinsiyetlerine, cinsiyetlerinin tanımlarına dair öğrendikleridir.
Bundan sonraki makalede çocuk oyun odası tasarımlarının çocukların cinsiyet algılarına ve oyuncak seçimlerini nasıl etkilediğini araştıracağız.
