Prof. Dr. Norma Razon ile kardeş kavgaları ve kardeş kıskançlığı üzerine yaptığımız canlı yayından alıntıları aşağıda bulabilirsiniz.

Kardeşler arasında kavga olmaması mümkün mü?

Tabii ki hayır, çocukların hiç kavga etmemesi mümkün değil. Kardeş kavgaları kaçınılmazdır, bu kavgaların olması da çok doğaldır. Oyuncakların paylaşılamadığı, çikolatanın paylaşılamadığı, anne babanın paylaşılamadığı çocuk dünyasında, kardeşler arasında anlaşmazlık, tartışma, çatışma, kavga yaşanması kaçınılmazdır.

3-6 yaş çocuklarında kavga neden çıkar?

● Kardeşlerin oyuncakları paylaşamaması (Bu senin - Bu benim)
● İki çocuğun aynı anda aynı oyuncağı istemesi.
● Biri bir oyuncakla oynarken diğerinin onu görmesi, hiç sevmediği bir oyuncak olsa bile o anda onu istemesi ve izin almadan kardeşinin elinden çekmesi,.
● İki çocuğun da, annenin ya da babanın sağına oturmak istemesi.,
● İki çocuğun da arabada, sürücü koltuğunun arkasında oturmak istemesi,.
● Kardeşlerin birbirlerine sataşması,.
● Çocuklardan birinin legolarla, küplerle yaptığı inşaatı, diğerinin ayağı ile isteyerek veya istemeyerek bozması,.
● Birinin diğerinin oyuncağını, eşyasını izinsiz alması,
● Anne /baba bir talimat verdiğinde, kardeşlerden birinin talimata uyması, diğerinin uymaması, (bazen talimata uyan bazen uymayan kavga çıkarır)
● Kardeşlerin aynı TV programını izlemek istememesi, (evde tek TV olduğunda).
● Bir çocuk bir şey anlatırken, diğerinin onun sözünü kesmesi, onu taklit etmesi, onunla alay etmesi,.
● Kardeşlerden birinin diğerini ispiyonlaması, (lambayı kardeşim kırdı)

.........

6 yaş üstü okul çocuklarında kavga neden çıkar?

● "Kardeşim okul malzemelerime dokundu."
● "Kardeşim izinsiz kalemimi, boyamı, defterimi aldı, çıkartmalarımı kullandı."
● "Kardeşim ödevimi karaladı, resmimi bozdu"
● "Kardeşim ben ders çalışırken gürültü yaptı, dikkatimi dağıttı"
● "Kardeşim ben ödev yaparken TV izledi"
● "Kardeşim odamı dağıttı."
● "Kardeşim buraya sakladığım lolipopu yedi."
Ergenlerde kavga neden çıkar? Ergenlerin küçük kardeşlerden şikayetleri:
● "Odama girdi."
● "Telefonumu izinsiz aldı."
● "Telefonlarımı gizli gizli dinliyor"
● "Anı defterimi okudu."
● "Arkadaşıma kötü davrandı."
● "Arkadaşlarımla konuşmama fırsat vermedi"
● "Arkadaşlarım gelince onlarla oynuyor"
Kardeşler ayrı ayrı oldukları zaman birbirlerini özlerler, kavuşmanın sabırsızlığını yaşarlar, yan yana gelince de sebepsiz kavga ederler.

Bütün kardeş kavgaları dikkate alınmalı mı?

Kavgalar: hafif atışma, laf sokuşturma, tartışma, bağrışma şeklinde ise
Dikkate alınmayabilir, .itişme kakışma, cimcikleme, tırmalama, itme, vurma, tokatlama, tekmeleme, kol bükme, yere yatırma, can acıtma şeklinde şiddet
İçeriyorsa mutlaka dikkate alınmalıdır.

Anne baba kardeş kavgalarına ne zaman ve nasıl müdahale etmeli?

Eğer kardeşler arasındaki kavga bir sürtüşme, bir tartışma ise, karışmamak, müdahale etmemek en doğru yöntemdir, şiddete dönüşmek üzere ise müdahaleye hazır olmak gerekir. Sesler yükselir, ton sertleşirse, odanın kapısından kafanızı uzatın, " Konu ciddi galiba, aranızda bir çözüm bulacağınızdan eminim." diyerek uzaklaşın.

"Yeter artık bağırmayın, susun, başım şişti." demek kavgayı şiddetlendirir.

Kavga dövüşe dönüşürse, müdahale etmek şarttır: Bu durumda alçak sesle ve kararlı bir tonda "Biliyorsunuz bizim evde birbirinize vurmak yok. Ben bu evde şiddet istemiyorum, kavga nedenini sormuyorum, şimdi sakinleşene kadar ikiniz ayrı yerlere geçin" diyerek onları ayırın..

Kavga sonrası herkes sakinleşince, çocukları yanınıza çağırın ve kavga nedenini ikisinden ayrı ayrı dinleyin:

● Hakem olmayın, taraf tutmayın.
● Hiçbirini suçlamayın, sadece dinleyin.
● Onları anladığınızı, duygularını kabul ettiğinizi, ancak şiddet içeren kavga istemediğinizi kesin bir dille anlatın:

"Anlıyorum, bu bilgisayar oyunu ikinizin, ağabeyin süreyi geçirdi diye kızdın, ağabeyinle saygısızca konuştun, ağabeyin de sana kızdı. Sonra, kendinizi kontrol edemediniz ve birbirinize vurdunuz. Kızmanızı anlıyorum ama birbirinize vurmanızı kabul etmiyorum. Tekrar hatırlatıyorum, bizim evde kimse kimseye vuramaz. Şimdi sizi baş başa bırakıyorum. Bu bilgisayar oyununu paylaşma konusunda bir çözüm bulacağınıza güveniyorum" deyin. Kardeşler aralarında anlaşır, günün bir saatinde biri, diğer bir saatinde diğeri oynayacak şekilde planlama yaparlarsa, sorun çözüldü demektir. Sorun çözülemezse, bilgisayar, oyununu bir sure için kaldırmak, tek çare olabilir.

Hangi anne baba müdahaleleri kavgaları arttırır?

Anne baba:
● çocuklara ve iletişimlerine devamlı müdahale ederse,
● çocuklar arasında ayrım yaparsa (Büyük için, "O benim ilk göz ağrım, onun kırılmasını istemem, o benim gibi kırılgan." veya küçük için, "Benim ona zaafım var, ben onu ezdirmem, o babamın adını taşıyor." gibi ),
● çocukları birbirleri ile kıyaslarsa ("Bak ablan ne kadar uslu, düzenli, sen ne kadar uyumsuz , dağınıksın." gibi)
● birine daima hak verip, diğerini daima suçlarsa,
● birinden daima fedakarlık beklerse,
● birine (ilk çocuğa) aşırı katı, birine (küçüğe) aşırı hoşgörülü davranırsa,
kavga sayısı artar.

Her kavga sonrasında anne baba kızar, bağırır, ceza verirse, kavgalar artar çünkü çocuklar kavgalarla olumsuz ilgi almayı öğrenirler.
Tabii anne baba arasında kavga ve şiddet olması, kardeşler arası kavgaları arttırır. Anne babalar da kendi ilişkilerine dikkat etmeli, aralarında tartışma olursa, ki olabilir, tartışmaları anlaşma ile sonlandırmaya çalışmalıdırlar.

Çocuklarımızı kavgasız yaşamaya hazırlayabilir miyiz?

Çocuğunuz henüz tek çocuk iken,
● küçükleri korumasını, büyükleri saymasını,
● çocuğunuza oyuncağını, boyasını, yemeğini, tatlısını sizinle, arkadaşlarıyla, misafirleriyle paylaşmasını,
● birlikte oynadığınızda sırasını beklemeyi,
● yenilgiyi kabullenmeyi,
● oyunda her zaman onun istediğinin olamayacağını,.
● oyunları kuralına uygun oynamak gerektiğini,
● herhangi bir eşyanızı kullanmak istediğinde, izin alması gerektiğini,
● Her zaman her şeyi onunla paylaşamayacağınızı, onun da sizinle paylaşmak istemeyebileceğini öğretin.

Bu öğrettikleriniz, yarın kardeşi olduğunda işe yarayacaktır.

Kıskançlık, kardeş kavgaları arttırır mı?

Evet. Büyük çocuklar kardeşleri hakkında şöyle düşünürler:
● "Kardeşim küçük, tatlı ve sevimli olduğu için, onu daha çok seviyorsunuz."
● "Onun daha çok bakıma ihtiyacı var biliyorum ama onunla daha çok ilgileniyorsunuz, beni ihmal ediyorsunuz."
● "O annem gibi sarışın, mavi gözlü. / O babam gibi esmer, kara gözlü. Ben farklıyım diye onu daha çok seviyorsunuz.
● "O sizin odanızda uyuyor ama beni yalnız bırakıyorsunuz."
● "Ona tatlım, bebeğim dedin, bana demedin."
● "Ona bugün top aldın, bana bir şey almadın."
● "Onunla oynuyorsun, bana ders çalış diyorsun."
● Küçük Çocuklar da abla ve ağabeyleri için şöyle derler:
● "Ona her istediğini alıyorsun, bana almıyorsun."
● "Onun saati var, benim yok. Onun telefonu var, benim yok."
● "O senin kaleminle yazıyor, senin bilgisayarını kullanıyor, bana izin vermiyorsun."
● "Onunla gezmeye gidiyorsun."
● "O benden geç yatıyor."
● "Yemekte onu zorlamıyorsun, o sebze yemiyor."
● "O istediğini giyiyor."
● "O futbola, dramaya gidiyor, okula gidiyor, servise biniyor, arkadaşlarına gidiyor, o babaannemde yatıya kalıyor, ben hep evdeyim." gibi şikayetleri çok duyarız.

Bazen ortada paylaşılamayan bir şey yoktur, kavgaya yol açacak bir neden de yoktur, ancak içteki kıskançlık kavgayı başlatmak için bir kıvılcımdır.

Kıskançlık nedenleri nedir?
● Küçük kardeşini sürekli annesinin kucağında görmek.
● Kardeşinin bir ihtiyacını karşılamak için, onunla yapılmakta olana ara vermek.
● Uyuyan kardeşi uyanmasın diye susturulmak.
● Kardeşini sevmek istediğinde engellenmek
● Kardeş yüzünden kısıtlanmak
● Kardeşin tercih edildiğini, daha çok sevildiğini düşünmek
● Onun hiç azarlanmaması ama kendisinin sürekli eleştirilmesi
● Onun şımartıldığına, kendisinin kısıtlandığına inanmak, kıskançlığı körükler.
Bir ortaokul çocuğunun bebek olan kardeşini kıskanırken: "Ben sürekli ders çalışmak zorundayım oysa kardeşim bütün gün oynuyor, TV izliyor, okula bile gitmiyor." dediğini hatırlıyorum.

Kardeş kıskançlığının yoğun olduğu ailelerde anne babalara önerileriniz neler olur?

* Öncelikle kıskançlığın doğal bir duygudur, kabul edin.
● Anlayabilecek yaşta olan çocuklar ile kıskançlık duygusunu konuşun.. Kardeş, hep diğerinin daha çok sevildiğini düşünür. Çocukların her birini ayrı ayrı ve çok sevdiğinizi anlatın. Bazı hallerde farklı davranmak zorunda kaldığınızı, haksızlık gibi görünse de çocuklar arasında ayırım yapmadığınızı tekrarlayın. Yeri geldikçe "Bazen kardeşinin seni rahatsız ettiğini görüyorum, müdahale etmemeyi tercih ediyorum ki sorununuzu kendiniz çözebilesiniz." türünden açıklamalar yapın.
● Sevgilerini göstermekten kaçınmayın.
● Büyük çocuğunuza, ablalığı-ağabeyliğini yaşatın. Onunla baş başa zaman geçirin, daima küçüğü yanınıza almayın. Ona tanınan imkanlar (cep harçlığı, izinler) küçüğünkilerden farklı olsun. Onun odasına nasıl izinsiz girmiyor,, eşyalarına izinsiz dokunmuyorsanız, kardeşine de bunu öğretin.
● Küçük çocukla da baş başa zaman geçirin.
● Büyüklere, anne baba yanında küçük kardeşe müdahale etmemeyi öğretin. Kardeşlerine annelik/babalık değil, ablalık/ağabeylik yapmayı önerin.
● Birine çorap alırken diğerine de çorap almak zorunda olmadığınızı, birine ayakkabı diğerine çorap alabileceğinizi, çocuklara eşit davranmak adına hepsine aynı alışverişi yapmak zorunda olmadığınızı bilin,.
● Yine birini bir okula yazdırdıysanız diğerini de aynı okula yazdırmak zorunda olmadığını bilin, çocuklarınızın aynı kapasitede olmadığını unutmayın. Birini bir futbol kursuna yolluyorsanız, diğerini de aynı kursa yollamak zorunda değilsiniz, belki onun ilgisi spora değil sanatadır. Çocuklarınızı aynı dalda yarıştırmayın, onları rekabete sokmayın, ya da centilmence yarışmayı öğretin. .

Anne babanın doğru tutumu, kardeşleri birbirlerine yakınlaştırır, aralarında güçlü sevgi bağları ile iletişimin oluşmasını sağlar.. Kardeşler arasındaki olumlu ilişkiyi fark edin, birbirlerine karşı sergiledikleri olumlu davranışları vurgulayın.

Kardeşlerin arasında iş birliği – yardımlaşma sağlamak için ortak görevler verin ancak kahvaltı sofrasını kurun şeklinde genel bir komut vermek yerine, görevleri ayrıştırın:

"Sen sofraya çatal-bıçak-kaşık koy, sen de ekmeği ve peçeteleri koy" deyin. Talimatı net verince kavga olasılığını azaltabilirsiniz.

Kardeşlerden birinin sorumlulukları var ise diğerinin de yaşına uygun sorumlulukları olmalıdır. Birisi kitaplarını, ödevlerini toplarken diğeri oyuncaklarını toplasın. Ortak alanların temizliğinde, biri okunmuş gazeteleri toplayıp bir köşede biriktirsin, diğeri sehpanın tozunu alsın. Çamaşır yıkama günü biri kirli çamaşırları beyazlar ve renkliler olmak üzere ayırsın, diğeri kurumuş temiz çamaşırları sepete koysun odalara götürsün. Bu sorumluluklar, yardımlaşma, dayanışma, empati duygularını kazandırır. Bu görevler çocukları meşgul ederek kavga olasılığını azaltır.

Ağabeyler/ablalar, küçük kardeşlerinin kendilerine hizmet etmesinden çok hoşlanırlar. Eğer bu hizmet alıp verme işinde anlaşıyorlarsa, karışmayın, ancak büyük tüm işlerini küçüğe yaptırıyorsa gözden kaçırmayın. Abla/ ağabey kardeşinin odasına girmesine ve eşyalarını karıştırmasına izin vermiyorsa müdahale etmeyin, küçük kardeş büyüğünün koyduğu kararlara uymayı öğrensin.

Tam ailece filim seyredecekken kardeşler kavga ederse, kavgaları bitmeden filme başlamayacağınızı anlatın ya da kavgalarını görmezden gelerek filmi izlemeye başlayın, iki durum da kavgayı durdurabilir.

Kardeşlere sıra ile seçim hakkı verin. ailece filim izleme (kutu oyunu) saatinde bir gün bir kardeş, ertesi gün diğer kardeş seçim yapabilir, böylece haksızlık önlenmiş olur.
Unutmamak gerekir ki küçükler, büyüklerin yaptıkları herşeyi yapmak, herşeyi almak, isterler, büyüklerin gittiği her yere gitmek isterler. Büyüğün bağımsızlığını engellemeyin. küçüğü peşinden yollamayın.

Büyüklere, kardeşlerini belli zamanlarda korumak gibi bir görevleri olduğunu hatırlatın ancak onlara sürekli bekçilik yaptırmayın. Büyük, arkadaşlarıyla sokakta top oynarken "Kardeşine göz kulak ol." demeyin, ama "Ben şimdi duşa giriyorum, kardeşini 10 dakika kollamanı istiyorum." diyebilirsiniz (Tabii büyük yapabilecek olgunlukta ise).

Aile içinde sevgi varsa, iletişim varsa çocuklar arasında ayırımcılık yoksa, kurallar belirginse, kardeş kavgaları hafife alınmıyor ama çok da abartılmıyorsa, kardeş kavgaları daha az görülür.

Kardeş kavgaları şiddet içermedikçe bir sosyalleşme aracıdır. Kavga ederek kardeşler sorun çözmeyi, eşya paylaşmayı, birbirlerini idare etmeyi öğrenirler. Bu kavgalar sırasında sinirlilik, öfke, kıskançlık gibi farklı duygular deneyimler, aklına koyduğunu elde etmek için mücadele etme, kontrolü ele geçirmeye çalışma, bazen sertleşme bazen alttan alma gibi davranışlara başvurmayı öğrenirler.

Önemli olan: kardeş kavgalarının şiddet içermemesi, kin ve nefretle son bulmaması, olumlu bir şekilde çözümlenmesidir.

Kardeş kavgalarında anne babadan beklenen: sakin, sabırlı, soğukkanlı olması, tarafsız davranması, olumsuz ve eleştirel değil olumlu ve yapıcı yaklaşımlarda bulunmasıdır.

Alıntı YapYazar : Eğitim Danışmanı, Pedagog Prof. Dr. Norma RAZON