ForumSever Adım Adım Dünya
Pages: 1
Rio De Janeiro - Brezilya By: KeReM @ Date: 26 Kasım 2020, 22:03:44
Brezilya'da kent, ayný adlý eyaletin merkezi,


Guanabara koyu ve Atlas okyanusu kýyýsýnda; 6 011 181 nüf. (1990); anakent alanýnda 10 217 269 nüf. (1990) alýþýlmamýþ biçimli daðlarýn, kumsallarýn, tropikal ormanlarýn, sakýz aðaçlý bataklýklarýn birleþtiði noktada bulunmasýndan kaynaklanýr. Konutlar doðal manzara içine serpiþtirilmiþtir; yüksek kesimlerde muz aðaçlarýnýn ve þekerkamýþlarýnýn yanýnda gökdelenler yükselir.

Granitli yer biçimleri kýyýya paralel uzanýr ve dik yamaçlý doruklarla parçalanmýþtýr: bunlar koyun aðzýný kapatan ve bulunduklarý yere özgünlük kazandýran küçük daðlardýr (morro): Pedra de Gâvea, Corcovado, Babilonia, Pao de Açücar, Cara de Câo (Köpek Baþý), Viuva, Santo Antonio, Sâo Bento; ovada hac yeri Penha yükselir.

Koyda az çok kentleþmiþ, bazýlarý karaya baðlanmýþ adalar sýralanýr. Gök gürültülü saðnak yaðýþlarýn etkisi ve granitlerin ve gnayslarýn çözünmesi sonu cunda morro'larýn eteðinde döküntüler birikmiþtir; derelerin ya da deniz akýntýlarýnýn sürüklediði bu döküntüler Arpoador, Leblon, ipanema, Copacabana kumsallarýný ve boyutlarý uyumlu küçük koylarýnýn ortaya çýktýðý bataklýk ovalarý (praia Vermelha, Botafogo, Flamengo) oluþturdu.

Ýklim yalnýzca yaz ortasýnda çetindir ve sadece kýyý kütlelerinin ötesindeki alçak bölge dayanýlmasý gerçekten zor nemli bir sýcaðýn etkisindedir. Daha az elveriþli bir kuzey bölgesine karþýlýk, güney kesiminde daha havadar bir kesim bulunur ve varlýklý sýnýflar burada yaþar.

Kentin geliþimi
1 ocak 1502'de bir Portekizli Guanabara koyunun giriþini keþfetti ve bir ýrmaðýn halicini bulduðunu sandý (Rio de Janeiro "Ocak Irmaðý" adý buradan gelir). 1555'te bir transýz keþif ekibi, ekibin baþýndaki Villegaignon adý verilen adacýða yerleþti. Aimorö Kýzýlderilileri'nin yardýmýna karþýn Fransýzlar, sonunda, Pao de Açücar'ýn eteðine yerleþen Portekizlilerde kovuldular. 1565'te genel vali Mem de Sâ, cizvitlerin bir okul yaptýklarý morro do Castelo tepesinde Sâo Sebastiâo de Rio de Janeiro kentini kurmayý kararlaþtýrdý.

Bununla birlikte kent, ancak 1704'te kenti Minas Gerais altýn madenlerine baðlayan yolun yapýlmasýyla önem kazandý. 1763'te kent Brezilya'nýn baþkenti oldu; Joâo VI Napolyon Bonaparte'ýn ordularý tarafýndan Portekiz'den kovulunca 1808'de bu kente sýðýndý. 1822'de ilan edilen baðýmsýzlýk kentin siyasal önemini artýrdý.

Kentsel büyümenin ilk evresinde, Castelo, Sâo Bento, Santo Antonio ve Conceniçâo morno'larýyla sýnýrlý bir dörtgen içinde kalan ovalar ve denizkulaklarý yerleþmeye açýldý.

XVIII. yy. sonunda, bu sýnýrlar içindeki tüm alan yapýlarla doldu. Caminho Velho'nun (maden yolu) açýlmasý nüfusun ciddi bir þekilde artmasýna neden oldu; toplum yararýna büyük iþler gerçekleþtirildi.
Ýkinci geliþme evresi Portekiz kralý ve maiyetinin kente yerleþmesiyle baþladý. Kral, K.'deki Sâo Cristovâo'ya yerleþirken, Rio'da oturmalarýna izin verilen yabancýlar güney kesimini (Flamengo ve Botafogo), sonra serra da Carioca yamaçlarýný yeðlediler. XIX. yy.'da geliþme daha yavaþ da olsa devam etti. Rio'da ticaret ve kahve tarýmýnýn yaný sýra geliþen yeni iþlerle (demiryollarý, buharlý gemi ulaþýmý, bankalar, sigorta þirketleri) sayesinde bu dönemde büyük servetler birikti.

Böylece biriken sermayeler, Baþkan Rodrigues Alves'in büyük kentleþme çalýþmalarýna ve sarýhumma ile sivrisineklere karþý büyük bir mücadeleye, vb. giriþtiði XX. yy.'ýn baþýnda baþkentin geniþlemesine katkýda bulundu. 1872'de 275 000 olan kent nüfusu 1900'de 691 500'e ve 1920'de 1 158 800'e ulaþtý. 1920'den sonra kent tüm yönlerde geliþti, ayný zamanda çoðu yerde ulaþýma en elveriþli yamaçlara doðru týrmandý.

K.'e doðru yerleþme, körfez boyunca, limanýn ötesinde gerçekleþti. Kuzey kesimi, bütün olarak sanayinin yerleþtiði, iþçilerin ve orta gelirli halkýn oturduðu bölgedir. Buna karþýlýk güney bölgesi daha varsýllarýn yaþadýðý kesimdir. Kibar mahalleleri, dar bir vadi deki Laranjeýras mahalleleriyle, ünlü kumsallarýn (Flamengo ve Botafogo bugün çok kirlenmiþtir, Leme'yle birlikte Copacabana, ipanema, üeblon) kenarýnda sýralanan mahallelerdir Carýoca mimarisi, sürprizlerle doludur. Sömürge dönemi sanatýndan da birkaç örnek kalmýþtýr: Candelaria, Sâo Bento, Santo Antonio gibi manastýr ve kiliseler, imparatorluk döneminde, itamarati (eski dýþiþleri bakanlýðý), Catete sarayý (eski cumhurbaþkanlýðý konutu), Ouinta da Boa Vista gibi yapýlar gerçekleþtirildi 1930'lu yýllarda, Eðitim bakanlýðýyla iþbirliði yapan L. Costa, Niemeyer, A E. Reidy sayesinde, parlak bir mimarlýk okulu ortaya çýktý (1936).

Tüm brezilya kentlerinde olduðu gibi, kentsel yenileþme Rio de Janeýro'da da hýzla devam etmektedir: Copacabana'nýn deniz kenarýndaki bulvarý ve kumsalý 1970 lý yýllarda yeniden yapýldý.

Botafogo mahallesinin deniz cephesi baþtan aþaðý yenilenmektedir; yeraltý ile topografyanýn yapýsý dikkate alýndýðýnda gerçek jeoteknýk mucizeler olan 35-40 katlý yapýlar yükselmektedir. Ýpanema ve Leblon daha az dikey bir kentleþmeyi tamamlarken, XXI. yy.'ýn Rio de Janeiro'su kurulmakta (Barra da Tijuca) ya da güneyde doðmaktadýr (Jacarepaguâ). Orta kesimse, bir dizi viyadükle öbür kesimlere baðlanmýþtýr. Geniþlemekte olan anakent, batý mahallelerini merkeze ve buradan da Flamengo, Botafogo ve Copacabana'ya baðlamaktadýr. Gecekondular (ünlü favela'lar) büyük bölümüyle yok edilmiþtir.

1960'tan beri federal baþkent olmasýna karþýn kentin ulaþýma, ticarete, ulusal ve uluslararasý turizme (özellikle geleneksel ve yýllýk karnaval sýrasýnda önemlidir) dayalý hizmet sektörü iþlevinde de gerileme olmadý Kentin donanýmý, konaklama tesisleri (özellikle otel sektöründe) bakýmýndan oldukça baþarýlýdýr. Rio de Janeiro'ya giriþ, kentin demiryolu ve karayolu ulaþýmýnýn baþlangýç noktasý olmasý sayesinde kolaylaþmýþtýr. Biri uluslararasý (Galeâo), öbürü ulusal (kent merkezine çok yakýndýr) iki havalimanýnýn 1980'deki yolcu kapasitesi 7 milyon kiþiydi.

Liman üç iþlevi birden yerine getirmektedir: ticaret limaný (yýllýk trafik 8 Mt); uluslararasý yolcu limaný (baþta Italyan olmak üzere okyanus aþýrý hatlar); ulusal yolcu limaný. Hafta sonu için gelen turistler de körfezin çeþitli yerlerine gitmek için Rio de Janeiro rýhtýmlarýndan yararlanýrlar.

Sanayi bakýmýndan Sao Paulo yerleþme alanýna göre daha az etkileyici olmasýna karþýn, Rio de Janeiro ve çevresinde her tür sanayi bulunur. Demiryolu ya da otoyollarla baðlanan uydu kentler, hem sanayi merkezleri, iþçi kentleri hem de yatakhane kentlerdir. Bunlardan üçünün nüfusu 500 000'i aþmaktadýr: Nova iguaçu, Duque de Caxias, Sâo Gonçalo, serra do Mar'da bulunan Petröpolis, Nova Frýburgo, Teresöpolis belli bir ekonomik özerklik kazanýrken iklimi saðlýða yararlý bir tedavi merkezi olma özelliklerini de korudular. Guanabara koyunun öbür kýyýsýndaki Niteröi kenti, Rio'ya, uzunluðu 13 km'yi aþan bir karayolu köprüsüyle baðlanýr. Salvador de Bahia'dan daha az melezleþmiþ olmasýna karþýn carioca halký içinde yerlilerin oraný oldukça yüksektir.

RÝO DE JANEÝRO


Brezilya'nýn G.-D. kesiminde eyalet, Atlas okyanusu kýyýsýnda; 43 305 km2. Eski Guanabara (Brasilia'nýn kuruluþuna kadar federal yönetim bölümü) ve Rio de Janeiro (merkezi Niteröi'ydi) eyaletlerini içine alýr; 14 061 694 nüf. (1990). Halkýn % 92'si kentlerde yaþar. Rio de Janeiro ile Niteröi'den baþka, Nova ignaçu, Sâo Joâo de Meriti, Sâo Gonçalo, Duque de Caxias, Campos gibi baþka büyük kentleri içine alýr.

Rio de Janeiro eyaleti kýyý kütlelerinden (Rio yakýnlarýnda Cabo Frýo'da). girintili çýkýntýlý koylardan (Angra dos Reis, Guanabara), kenarýnda kumullarýn uzandýðý uzun kumsallardan (restinga ao Marambaýa), denizkulaklarýndan (Araruama), bir delta bölgesinden (Paraý'ba do Sul) oluþur Arkada içeriye doðru Paraý'ba vadisinin yaný baþýndan yükselen serra do Mar dikliði (serra dos Orgâos, Pedra do Sino doruðunda 2 263 m'ye, Dedo do Deus'da 1 600 m'ye ulaþýr) yer alýr.

Eski orman örtüsünün büyük bölümü tahrip olmuþtur. Sýcak ve nemli iklim, Cabo Frio dolaylarýnda daha kuru, daðlarda (yükselti nedeniyle) yumuþaktýr. (Nova Friburgo, Petröpolis, Teresöpolis sayfiye kentleri). Kötü akaçlanan bazý alçak bölgelerde (Baixadas ya da "Alçak ülke") sýtma kol gezmiþti; ama akaçlama çalýþmalarý ve topraklarýn tarýma açýlmasý salgýnýn önüne geçmiþtir (Santa Cruz yerleþmesi). Kahve tarýmý gerilemektedir. Bunun yerini, portakal bahçeleri ve küçük toprak sahiplerince ekilen ve büyük fabrikalarda iþlenen þekerkamýþý iþletmeleri almaktadýr.

Kentleþme, artülkedeký daðlýk kesimler de olduðu kadar Atlas okyanusu kýyýlarýnda da önemli boyutlara ulaþmaktadýr; örneðin Rio de Janeiro'nun 165 km kuzeyindeki Cabo Frio (arsa spekülasyonu nedeniyle eski tuzlalar ortadan kalktý, balýkçý topluluklarý iç kesimlere itildi ve sonunda çok büyük bir turizm alaný oluþtu) Campos'a doðru ve yakýndaki kýta sahanlýðýnda petrol yataklarý iþletilmektedir.

Kaynak: Büyük Larousse

Ynt: Rio De Janeiro - Brezilya By: KeReM @ Date: 26 Kasım 2020, 22:04:42