Ülkemizde Bulunan Milli Parklar Listesi By: KeReM @ Date: 19 Kasım 2020, 22:39:45
Ülkemizde Bulunan Milli Parklar Listesi
Milli Park, dünyada koruma ve kullanma dengesi çerçevesinde koruma statülerinin en etkilisi ve yaygýn þekli olup geleceðe býrakýlabilecek en güzel varlýklardýr.
Milli Park ve benzeri koruma statüleri dünya ülkelerinde yüzölçümlerini ortalama yüzde onu civarýndadýr. Bazý ülkelerde bu oran yüzde yirmi beþlere çýkmaktadýr.
Ülkemizde ise tüm koruma statüleri yüzde üçler seviyesindedir. Aslýnda milli park potansiyeli en yüksek ülkelerin baþýnda gelmemize raðmen, bu tür alanlarýn korumaya alýnmamasý önemli bir eksiklik olarak görülmektedir. Son Avrupa Birliði ilerleme raporunda bu durum eleþtirilmektedir.
Uluslararasý Doðayý ve Doðal Kaynaklarý Koruma Birliði (IUCN) tarafýndan Milli Park þöyle tanýmlanýr: Bilimsel ve estetik yönden olaðanüstü biyolojik ( bitki örtüsü ve yaban hayatý ) ekolojik, jeolojik, coðrafi ve benzeri doðal yapýsý ve arkeolojik, etnografik, antropolojik, mitolojik, tarih, ve benzeri kültürel özellik ve güzelliklerden bir veya bir kaçýna sahip; bilimsel, eðitsel, estetik, sportif, eðlence ve dinlenme bakýmlarýndan ulusal ve uluslararasý düzeyde öneme sahip en az 1000 hektar geniþliðinde, kara ve su alanlarýdýr.
Milli Park kavramý dünyadaki bütün ülkelerde kendi dillerinde tam olarak bu ifade ile adlandýrýldýðý için uluslar arasý bir tabirdir.
Milli Park oluþturma fikri; 1872 yýlýnda Amerika'da Yellowstone Bölgesi'nin koruma altýna alýnmasý, ABD Teolojik Araþtýrmalar Kurumu Baþkaný Ferdinand Hayden Baþkanlýðý'nda fotoðrafçý William Henry Jakson ve ressam Thomas Moran'ýn çalýþmalarýnýn sonucu olarak ortaya çýktý. Bu ekip ikna etmek için doða harikasý bölge ile ilgili fotoðraflarý ve özelliklerini hazýrlayarak kongreye sunmasý ile ilk adým atýlýr.
Bunun üzerine ABD Devlet Baþkaný Ulysses S.Grant'ýn onayý ile dünyanýn ilk milli parký Yellowstone (Yellowstone National Park) 1 Mart 1872 tarihinde ilan edilir.
Yellowstone Milli Parký dünyanýn ilk ve en eski milli parký özelliðini taþýmakta olup büyüklüðü 898.700 hektardýr. Bu büyüklük neredeyse ülkemizdeki tüm milli parklarýn alaný kadardýr.
Yýlda 4 milyona yakýn insan ziyaret etmektedir. Dünya'da ise milli park sayýsý 6500 civarýndadýr. Amerikalýlar dünyaya ihraç ettikleri en önemli fikrin milli park olduðunu iddia etmektedirler.
Gerçekten Milli Park koruma statüsünün dünyaya kazandýrýlan çok önemli bir kavram olduðunu kabul etmek gerekir.
Doða korumanýn miladý Yellowstone Milli Parký ile baþladýðý kabul edilse de aslýnda doða korumanýn Hazreti Ýbrahim Peygamberle baþladýðý bilinmektedir.
Hazreti Ýbrahim; Kâbe'yi inþa ettikten sonra belli bir hudut çerçevesinde bugünkü Mekke'nin bulunduðu bölgeyi haram ilan ederek buradaki yaban hayatýný koruma altýna almýþtýr.
Hazreti peygamberimiz de Medine þehir sýnýrýndan itibaren çepeçevre 12 mil (yaklaþýk 20 km.) mesafeyi koru ilan ederek burada yaþayan bitkileri ve yaban hayvanlarýný korama altýna alarak; bu yasaðýn ciddiyetini ve önemini anlatmak için bir takým cezalar uygulamýþtýr.
Özellikle hac zamanýnda bu yasak 14 asýrdýr sürmektedir. Yine peygamberimiz planlý bir þehirleþmeye önem vererek þehir yollarýnýn geniþliðini, evler arasýnda býrakýlmasý gereken mesafeleri belirlemiþtir. Medine'nin uzaðýna aðaç diktirerek buranýn mesire alaný olmasýný saðlamýþtýr.
Bütün kutsal kitaplarda doðanýn ve çevrenin korunmasýna önem verilmiþtir. Ýslam dininde; gerek Kur'an' da, gerekse hadislerde, doða ve çevrenin korunmasýna geniþ yer ayrýlarak, özellikle bütün canlýlarýn korunmasý öðütlenmiþtir.
Gelecek kuþaklara olduðu gibi korunarak býrakýlmasý amacýyla geliþtirilen milli park kavramýný ülkemizde ilk Prof. Dr. Selahattin ÝNAN 1949 yýlýnda yayýnladýðý "Tabiatý Koruma Karþýsýnda Biz ve Ormancýlýðýmýz" adlý eserinde kullanmýþtýr. Ülkemizde 1956 yýlýnda yürürlüðe giren 6831 sayýlý Orman Kanununun 25. Maddesinde Milli Park kavramý yer alarak ilk olarak 1958 yýlýnda Yozgat Çamlýðý Milli Parký ilan edilmiþtir. Burayý Osmaniye Karatepe – Aslantaþ ve Kýzýlcahamam Soðuksu Milli Parký takip etmiþtir.
2018 tarihi itibari ile ülkemizde 43 Milli Park ilan edilmiþ bulunmaktadýr. Milli Park çalýþmalarý; önce Orman Genel Müdürlüðüne baðlý Þube Müdürlüðü, daha sonra Daire Baþkanlýðý, 1969 yýlýnda Orman Bakanlýðýnýn kurulmasýyla Milli Parklar ve Avcýlýk Genel Müdürlüðü olarak yürütülmüþ ve Orman Bakanlýðýnýn kapatýldýðý 1980 yýlýna kadar devam etmiþtir. 1990 yýlýnda Orman Bakanlýðýnýn tekrar açýlmasý ile Milli Parklar ve Av-Yaban Hayatý Genel Müdürlüðü olarak 2002 yýlýna kadar sürmüþ, þimdi ise Orman ve Su Ýþleri Bakanlýðý, Doða Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüðü tarafýndan yürütülmektedir.
1983 yýlýnda yürürlüðe giren 2873 sayýlý Milli Parklar Kanunu ile Milli Parklar ve benzeri koruma statüleri yasal dayanaða kavuþarak Milli Park, Tabiat Parký, Tabiatý Koruma Alaný ile Tabiat Anýtý sýnýflarýna ayrýlmýþtýr.
Milli Parklarýn geliþmesinde üst yönetim olarak ilk dönemlerde Zekai Bayer ve Hasan Asmaz ile Tansu Gürpýnar, Nihat Turan ve Ýsmet Özel'in, son dönemlerde Nevzat Ceylan ve Hüsrev Özkara'nýn iz býrakanlardan olduðu doða korumacýlar tarafýndan kabul edilmektedir. Ama asýl önemlisi Milli Park anlayýþýna tutku ile baðlý ve bu konuda ciddi emekleri veren isimli ve isimsiz doðaperestler de unutulmamalýdýr.
Ülkemizde en çok Milli Park, Tabiatý Koruma Alaný ve Tabiat Anýtý Genel Sekreterimiz Nevzat CEYLAN' ýn yaklaþýk 2 yýl görev yaptýðý Milli Parklar ve Av-Yaban Hayatý Genel Müdürlüðü döneminde ilan edilmiþtir. O dönemde; Beyþehir Gölü, Kazdaðý, Kaçkar Daðlarý, Hatila Vadisi, Karagöl-Sahara, Altýnbeþik Maðarasý, Honaz Daðý, Aladaðlar Milli Park ilan edilmiþ, Marmaris, Saklýkent, Truva Milli Parklarý ilan safhasýna getirilmiþ, Dilek Yarýmadasý Milli Parký'na Menderes Deltasý ilave edilmiþ, Kýzýldað Milli Parký geniþletilmiþtir. Ayrýca o dönemde hiçbir Milli Parkta daraltma yapýlmamýþtýr.
Milli Park ve benzeri korunan alanlar 350 bin hektardan 750 bin hektara ulaþtýrýlarak iki katýna çýkarýlmýþtýr. Böylece 1958 – 1993 yýllarý arasýndaki 35 yýlda yapýlan koruma alanlarý kadar alan koruma statüsüne kavuþturulmuþtur. Tabiatý Koruma Alanlarýnýn üçte biri, Tabiat Anýtlarýnýn yarýsý 2012 tarihi itibari ile Nevzat Ceylan döneminde koruma statüsüne kavuþturulmuþtur. Yine yapýlaþma baskýsýnýn en yoðun olduðu Bafa Gölü, Ýstanbul Polonezköy ve Ayvalýk Adalarý o dönemde Tabiat Parký ilan edilerek koruma altýna alýnmýþtýr.
Doða Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüðü; Milli Parklarýn yaný sýra Tabiat Parklarý, Tabiatý Koruma Alanlarý, Tabiat Anýtlarý, Yaban Hayatý Koruma Sahalarý, Yaban Hayatý Geliþtirme Sahalarý ile ilgili görevleri yürütmektedir.
Son yýllarda Milli Park ilan edilen; Gala Gölü, Sultan Sazlýðý, Ýðne Ada Longoz Ormanlarý, Yumurtalýk Lagünü yapýlaþmaya izin verilmeyen Tabiatý Koruma Alaný olarak koruma statüsünde bulunuyordu. Þimdi ise Milli Park statüsüyle Uzun Devreli Geliþim Planý çerçevesinde, koruma kullanma dengesi içinde bu yerlerde yapýlaþmaya izin verilmesi söz konusu olabilecektir.
Özellikle koruma statülerini pekiþtirmek amacýyla ülkemizde birçok ayný alan deðiþik kurumlar tarafýndan koruma statüleri ile koruma altýna alýnmýþ bulunmaktadýr. Milli Parklarda Uzun Devre Geliþim Planý doðrultusunda, ziyaretçilerin ihtiyaçlarýný karþýlamak amacýyla ve koruma-kullanma dengesi içerisinde kýsmi yapýlaþmaya izin verilmesine imkan tanýnmaktadýr.
Milli Parklarýmýz
No Milli Park Bulunduðu Ýl Ýlaný Alaný (Ha) Özellikleri
1 Yozgat Çamlýðý Millî Parký Yozgat 1958 266 Tabii bitki ve hayvan topluluklarý, kalýntý meþcereler, eðitim, dinlenme ve eðlenme, turizm
2 Karatepe-Aslantaþ Millî Parký Osmaniye 1958 4.142 Arkeolojik tarih öncesi kalýntýlar, tabii bitki topluluklarý, eðitim, dinlenme ve eðlenme, turizm
3 Kuþcenneti Millî Parký Balýkesir 1959 17.058 Zengin ve çeþitli kuþ topluluklarý, tabii bitki topluluklarý, kuþ gözlemleme mekaný, eðitim, turizm
4 Soðuksu Millî Parký Ankara 1959 1.186 Tabii bitki topluluklarý, önemli ve nadir kuþ üreme mekânlarý (Kara akbaba), eðitim, dinlenme ve eðlenme, turizm
5 Uludað Millî Parký Bursa 1961 13.024 Jeolojik yapý ve çok zengin tabii bitki topluluklarý, dað ve kýþ sporlarý, ekoturizm, kültürel zenginlik, alpin zon sulak alanlarý, alpin zon bitki ve hayvan türleri zenginliði, Mayer'in Orman Zonlarýný tasnif ettiði dað silsilesi, zengin turizm çeþitliliði...
6 Yedigöller Millî Parký Bolu 1965 1.623 Tabii bitki ve hayvan topluluklarý, manzara, dinlenme ve eðlenme, turizm, eðitim, dað ve orman sporlarý, ekoturizm, eðitim...
7 Dilek Yarýmadasý - Büyük Menderes Deltasý Millî Parký Aydýn 1966 27.598 Akdeniz'in en iyi korunan maki florasý, jeolojik yapý, tabii bitki ve hayvan topluluklarý, dinlenme ve eðlenme, turizm çeþitliliði, sulak alanlar ( Menderes Deltasý 1994 yýlýnda dâhil edilmiþtir. )
8 Spil Daðý Millî Parký Manisa 1968 6.801 Jeolojik yapý zenginliði, tabii ve endemik bitki ve hayvan topluluklarý, eðitim, dinlenme ve eðlenme, turizm
9 Kýzýldað Millî Parký Isparta 1969 55.105 Tabii bitki topluluklarý, eðitim, dinlenme ve eðlenme, turizm. ( Sýnýrlarý 1994 yýlýnda geniþletilmiþtir. )
10 Kovada Gölü Millî Parký Isparta 1970 6.534 Tabii bitki ve hayvan topluluklarý, manzara, eðitim, dinlenme ve eðlenme, turizm
11 Güllük Daðý Millî Parký (Termessos) Antalya 1970 6.702 Arkeolojik kalýntýlar, tabii bitki topluluklarý, eðitim, manzara, dinlenme ve eðlenme, turizm
12 Munzur Vadisi Millî Parký Tunceli 1971 42.000 Jeolojik yapý, tabii bitki ve hayvan topluluklarý, turizm çeþitliliði, eðitim
13 Beydaðlarý (Olimpos) Sahil Millî Parký Antalya 1972 30.969 Arkeolojik kalýntýlar, tabii bitki ve hayvan topluluklarý ile jeomorfolojik oluþumlar, turizm, eðitim
14 Köprülü Kanyon Millî Parký Antalya 1973 36.614 Arkeolojik kalýntýlar, tabii bitki topluluklarý, jeolojik oluþumlar, turizm, eðitim
15 Ilgaz Daðý Millî Parký Kastamonu 1976 1.088 Tabii bitki topluluklarý, kültürel zenginlik, dað, orman ve kýþ sporlarý, manzara, dinlenme ve eðlenme, eðitim, turizm
16 Baþkomutan Tarihî Millî Parký Afyon 1981 35.500 Ýstiklal Harbi tarihi, kültürel deðerler zenginliði, eðitim, turizm
17 Göreme Tarihî Millî Parký Nevþehir 1986 9.572 Tarihi eski yerleþimler 'yer altý þehirleri, kiliseler, þapeller" ve peri bacalarý gibi jeolojik oluþumlar, peyzaj deðeri, dinlenme ve eðlenme, turizm, eðitim
18 Altýndere Vadisi Millî Parký Trabzon 1987 4.800 Kültürel deðerler, tarihi yapýlar, 'Sümela Manastýrý', tabii bitki topluluklarý, manzara, peyzaj deðeri, dinlenme ve eðlenme, turizm, eðitim
19 Boðazköy-Alacahöyük Tarihî Millî Parký Çorum 1988 2.634 Arkeolojik kalýntýlar, Hitit Devleti Merkezi, eðitim, turizm
20 Nemrut Daðý Millî Parký Adýyaman 1988 13.850 Tarihi açýk hava müzesi, güneþin gizemli doðuþunu seyir, turizm, eðitim
21 Beyþehir Gölü Millî Parký Konya 1993 8. 875 Üstün nitelikteki peyzaj güzellikleri ile göl ve içerisindeki çeþitli büyüklüklerde yaklaþýk 60 civarýnda adanýn kuþlar için üreme, beslenme, yumurtlama ve güvenle kuluçka yapmasýna imkân saðlamasý, tarihi kalýntýlar ve tarihi eserler, camiler, hanlar, kervansaraylar, jeomorfolojik oluþumlar, çok deðerli tabii bitki topluluklarý, zengin kuþ topluluklarý ve hidrolojik özellikler, seyir, turizm
22 Aladaðlar Millî Parký Niðde, Adana, Kayseri 1994 54.524 Jeomorfolojik yapý ile flora ve fauna zenginliði, daðcýlýk sporlarý, dað, orman ve kýþ turizmi, eðitim, zengin su kaynaklarý
23 Altýnbeþik Maðarasý Millî Parký Antalya 1994 1.156 Jeolojik ve jeomorfolojik oluþum zenginliði, maðara ekosistemleri, turizm, eðitim
24 Hatila Vadisi Millî Parký Artvin 1994 16.988 Jeolojik ve jeomorfolojik oluþumlar, tabii zengin orman aðacý türleri varlýðý ile yaban hayatý zenginliði, dað ve orman turizmi, eðitim
25 Honaz Daðý Millî Parký Denizli 1994 9.219 Jeolojik ve jeomorfolojik oluþumlar, arkeolojik kalýntýlar, Colossea (Honaz), endemik açýdan zengin bitki çeþitliliði, kültürel zenginlik, turizm merkezlerine yakýnlýk, dað turizmi, eko turizm, eðitim
26 Kaçkar Daðlarý Millî Parký Rize 1994 51.550 Ýlginç jeolojik ve jeomorfolojik yapý, tabii bitki ve yaban hayatý zenginliði, dað, orman ve kýþ sporlarý, eðitim, turizm
27 Kazdaðý Millî Parký Balýkesir 1994 21.300 Bitki örtüsü, biyolojik çeþitlilik ve fauna zenginliði, turizm çeþitliliði, eðitim
28 Karagöl Sahara Millî Parký Artvin 1994 3.766 Hidrografik yapý ve bitki örtüsü zenginliði, eðitim, orman ekosistemleri, ekoturizm, kültürel zenginlik
29 Saklýkent Millî Parký Muðla 1996 12.390 Jeomorfolojik yapý ile bitki ve hayvan varlýðý açýsýndan zenginlik
30 Truva Tarihî Millî Parký Çanakkale 1996 13.350 Tarihi kalýntýlar, harp tarihi ve arkeolojik yapý, turizm, eðitim, kültürel zenginlik
31 Marmaris Millî Parký Muðla 1996 33.350 Jeomorfolojik yapý ile bitki ve hayvan varlýðý açýsýndan zenginlik, nadir ekosistemler
32 Küre Daðlarý Millî Parký Kastamonu-Bartýn 2000 37.000 Doðal yaþlý ormanlar, nadir ekosistemler, biyolojik çeþitlilik, jeolojik ve jeomorfolojik oluþumlar, kültürel deðer zenginlikleri ve arkeolojik kalýntýlar, eðitim
33 Sarýkamýþ-Allahüekber Daðlarý Millî Parký Kars ve Erzurum 2004 22.980 Tarihi kalýntýlar, harp tarihi, doðal Sarýçam ormanlarý, tabii bitki topluluklarý, dað ve kar sporlarý, manzara, eðitim
34 Aðrý Daðý Millî Parký Iðdýr - Aðrý 2004 87.380 Kültürel deðerler açýsýndan zenginlik. Dünyada Alaska'daki meteor çukurundan sonra ikinci büyük göktaþý çukuru da milli park sýnýrlarý içerisindedir. Bitki ve hayvan varlýðý açýsýndan da oldukça zengindir.
35 Gala Gölü Millî Parký Edirne 2005 6.090 Sulak saha, göl ve orman ekosistemlerini ve bu ekosistemlerde barýnan çeþitli canlý türleri, 130 kuþ türünün varlýðý, kuþ göç yollarý üzerinde bulunuþu, nesli tehlikeye düþmüþ ve ya nadir türleri barýndýrmasý kaynak deðerlerini oluþturmaktadýr.
36 Sultansazlýðý Millî Parký Kayseri 2006 24.529 Tatlý ve tuzlu su ekosistemlerinin bir arada bulunduðu nadir bir ekosistem oluþu, nesli tehlikeye düþmüþ veya düþebilir türlerin de yer aldýðý 301 kuþ türünün beslenme, barýnma ve kuluçka alaný oluþu, Avrupa'da turna, flamingo, akbalýkçýl, kaþýkçý kuþlarýnýn bir arada kuluçkaya yattýðý tek alan oluþu
37 Ýðneada Longoz Ormanlarý Millî Parký Kýrklareli 2007 3.155 Çok sýnýrlý yayýlýþa sahip, doðal yapýsý korunabilmiþ, yok olma tehlikesiyle karþý karþýya bulunan en önemli su basar (longos) ormanlara sahip olup, Ýðneada ve çevresinde farklý ekosistemler bulunmaktadýr. Ekoturizm, dað ve orman sporlarý, eðitim
38 Tek Tek Daðlarý Milli Parký Þanlýurfa 2007 19.335 Bitki ve hayvan varlýðý açýsýndan zenginlik, kültürel, tarihi ve arkeolojik özellikler açýsýndan zenginlik, turizm, eðitim
39 Yumurtalýk Lagünü Milli Parký Adana 2008 16.430 Ülkemizdeki nadir Halep Çamý yayýlýþ alanlarýndan birine sahip oluþu, Akyatan ve Aðyatan göllerinin barýndýrdýðý kuþ türleri açýsýndan zenginliði, nesli tehlikedeki iki tür deniz kaplumbaðasýnýn ve deniz kaplumbaðalarýnýn yuvalama alanlarýndan birisi ve nadir bir ekosistem oluþu, kuþ göç yollarý üzerinde bulunuþu, kültürel, tarihi ve arkeolojik özellikleri
40 Nene Hatun Tarihi Milli Parký Erzurum 2009 387 93 Osmanlý Rus savaþýnýn yapýldýðý Mecidiye ve Aziziye tabyalarýnýn bulunduðu ve Rus'larýn iþgal ettiði ve Nene hatun önderliðinde iþgalden kurtulan alan