İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı Nazım Biçimleri: Koşuk, Sagu, Destan, Sav By: Asrevya Date: 18 Şubat 2023, 03:06:43
Koşuk:
İslamiyet öncesi Türkler döneminde av törenlerinde ve Toy adı verilen kurban törenlerinde kopuz eşliğinde aşk, yiğitlik ve doğa gibi konularda söylenen şiirler koşuk olarak adlandırılır. Halk edebiyatında koşma, Divan edebiyatında ise gazel biçimine benzer. aaab, cccb, dddb uyak düzenine sahiptir.
Koşuk örneği:
Öpkem kelüp ogradım
Arslanlayu kökredim
Alplar başın togradım
Emdi meni kim tutar
Kanı akıp yoşuldu
Kabı kamug deşildi
Ölüg birle koşuldu
Togmuş küni uş batmaz
Kaklar kamug köldi
Taglar başı ilerdi
Ajun tını yılırdı
Tütü çeçek çerkeşür
Etil suvı aka turur
Kaya tübi kaka turur
Balık telim baka turur
Kölün takı küşerür
Sagu:
İslamiyet öncesi Türkler döneminde ölen kişinin ardından yakılan ağıtlar sagu olarak adlandırılır. Yedili hece ölçüsüne sahiptir. Dörtlükler halinde söylenir. Yuğ isimli ölüm törenlerinde söylenen sagu; Halk edebiyatında ağıt, Divan edebiyatında mersiye biçimine benzer.
Sagu örneği:
Alp Er Tunga öldi mü?
Issız ajun kaldı mu?
Ödlek öçin aldı mu?
Emdi yürek yırtılur.
Ödlek küni tavratur
Yalnguk küçin kevretür
Erdin ajun sevretür
Kaçsa tagı ertilür.
Begler atın urgurup
Kadgu anı torgurup
Mengzi yüzi sargarup.
Korkum angar türtülür.
Destan:
Yaşanmış ya da yaşandığı düşünülen kahramanlık hikayeleri destan olarak adlandırılır. Pek çok farklı edebiyatta ve edebi dönemde örnekleri görülmektedir. Doğal ve yapay destanlar olarak alt türleri vardır. Nazım Hikmet'in Kuvayi Milliye Destanı yapay destana, Oğuz Kağan Destanı doğal destana örnek gösterilebilir.
Sav:
İslamiyet öncesi Türkler döneminde özlü sözler içeren şiirler sav olarak adlandırılır. Az sözle çok şey anlatır. Kaşgarlı Mahmud'un Divân-ı Lügati't-Türk adlı eserinde pek çok sav ile karşılaşmak mümkün.
Sav örneği:
Tag taga kavuşmaz, kişi kişige kavuşur.
Umut Yakar