Full Version: Ahlaki kararlar almak için hangi sistemi kullanmalıyız?
Pages: 1
Ahlaki kararlar almak için hangi sistemi kullanmalıyız? By: Kerem Date: 28 Ağustos 2022, 20:24:57
Felsefedeki en büyük sorulardan biri doğru ile yanlışı nasıl ayıracağımız, yani herhangi bir durumda izlenmesi gereken ahlaki yolun ne olduğunu nereden bileceğimizdir. Farklı ahlaki sistemleri açıklayan klasik bir örnek olarak "tramvay problemi" verilir. Filozoflar bu gibi senaryo ve düşünce deneylerini kullanarak, ahlaki ilkelerin işleyip işlemediklerini görmeye çalışırlar.
Bir tramvay, kötü adamın beş kişiyi bağladığı raylara son hızla yaklaşıyor. Eğer tramvay çarparsa insanlar ölecekler. Başka bir yöne giden farklı bir rayda ise yine bu kötü adamın bağladığı bu sefer bir kişi bulunmakta. Siz de demiryolundaki makasın yanında durmaktasınız. Kolu çekerseniz hızla yaklaşan tramvayı bir kişinin üzerine yönlendirmiş olacaksınız ve o kişi ölecek fakat bu hamleyle beş kişiyi kurtarmış olacaksınız. Kolu çekmek sizce doğru mu?
İç güdülerinizi test etmeyi daha ileri bir boyuta taşımak isterseniz, problemin farklı versiyonları da bulunmakta. Kontrolden çıkmış tramvayın yine beş kişiye doğru yol aldığını varsayalım. Siz ise oldukça kilolu bir adamla birlikte bir köprünün üzerindesiniz. Adamı köprüden iterseniz bu onun ölümüne yol açacak. Fakat onun ağırlığı tramvayın durmasını sağlayarak raydaki beş kişinin hayatını kurtaracak. Bu durumda adamı iter miydiniz?
Çoğu insan için ilk soruya verilen içgüdüsel cevap kolu çekmektir. Fakat her iki durumda da kaybedilen ve kurtulan hayat sayısı aynı olsa da bir adamı itme kararını vermek daha zordur. Bir kısım başka insan için ne kolu çekmek ne de adamı itmek kabul edilebilirdir. Çünkü aksi halde daha çok insanın hayatı kurtulsa bile, öldürmeyi yasaklayan mutlak kurala uyulmaya devam edilmelidir. Bazılarıysa önemli olanın sadece mümkün olduğunca çok sayıdaki insanı kurtarmak olduğunu iddia ederler.
Her ahlaki ikileme doğru cevap verebilen veya hepimizin üzerinde uzlaşabileceği bir sistem tasarlamamız pek mümkün görünmüyor. Fakat yine de karar verme süreci kendi içinde değerli bir süreçtir. Nihayetinde bunlar yalnızca soyut sorular değil. Yukarıdakine benzer ölüm-yaşam soruları bile hangi yaşamın öncelikli olduğuna dair karar vermek zorunda kalan pek çok farklı kesimden insanı ilgilendirir.
Ahlaki kararlar almak için hangi sistemi kullanmalıyız? By: Asrevya Date: 04 Eylül 2022, 12:00:13
Etikte önemli bir örnektir. Teşekkürler.
Hayatta ikilemlerle karşılaştığımda benim önceliğim niyettir. Daha masum ve art niyetsiz olanı tercih ederim.
Etik değerlerin farkında olanlara daha çok güvenirim. Çünkü seviyesini kaybedenin düşündüğü önce menfaatidir, bu nedenle seviye niyeti ölçmede bir tartıdır.
Felsefedeki en büyük sorulardan biri doğru ile yanlışı nasıl ayıracağımız, yani herhangi bir durumda izlenmesi gereken ahlaki yolun ne olduğunu nereden bileceğimizdir. Farklı ahlaki sistemleri açıklayan klasik bir örnek olarak "tramvay problemi" verilir. Filozoflar bu gibi senaryo ve düşünce deneylerini kullanarak, ahlaki ilkelerin işleyip işlemediklerini görmeye çalışırlar.
Tramvay problemi
Bir tramvay, kötü adamın beş kişiyi bağladığı raylara son hızla yaklaşıyor. Eğer tramvay çarparsa insanlar ölecekler. Başka bir yöne giden farklı bir rayda ise yine bu kötü adamın bağladığı bu sefer bir kişi bulunmakta. Siz de demiryolundaki makasın yanında durmaktasınız. Kolu çekerseniz hızla yaklaşan tramvayı bir kişinin üzerine yönlendirmiş olacaksınız ve o kişi ölecek fakat bu hamleyle beş kişiyi kurtarmış olacaksınız. Kolu çekmek sizce doğru mu?
İç güdülerinizi test etmeyi daha ileri bir boyuta taşımak isterseniz, problemin farklı versiyonları da bulunmakta. Kontrolden çıkmış tramvayın yine beş kişiye doğru yol aldığını varsayalım. Siz ise oldukça kilolu bir adamla birlikte bir köprünün üzerindesiniz. Adamı köprüden iterseniz bu onun ölümüne yol açacak. Fakat onun ağırlığı tramvayın durmasını sağlayarak raydaki beş kişinin hayatını kurtaracak. Bu durumda adamı iter miydiniz?
Çoğu insan için ilk soruya verilen içgüdüsel cevap kolu çekmektir. Fakat her iki durumda da kaybedilen ve kurtulan hayat sayısı aynı olsa da bir adamı itme kararını vermek daha zordur. Bir kısım başka insan için ne kolu çekmek ne de adamı itmek kabul edilebilirdir. Çünkü aksi halde daha çok insanın hayatı kurtulsa bile, öldürmeyi yasaklayan mutlak kurala uyulmaya devam edilmelidir. Bazılarıysa önemli olanın sadece mümkün olduğunca çok sayıdaki insanı kurtarmak olduğunu iddia ederler.
Her ahlaki ikileme doğru cevap verebilen veya hepimizin üzerinde uzlaşabileceği bir sistem tasarlamamız pek mümkün görünmüyor. Fakat yine de karar verme süreci kendi içinde değerli bir süreçtir. Nihayetinde bunlar yalnızca soyut sorular değil. Yukarıdakine benzer ölüm-yaşam soruları bile hangi yaşamın öncelikli olduğuna dair karar vermek zorunda kalan pek çok farklı kesimden insanı ilgilendirir.
Ahlaki kararlar almak için hangi sistemi kullanmalıyız? By: Asrevya Date: 04 Eylül 2022, 12:00:13
Etikte önemli bir örnektir. Teşekkürler.
Hayatta ikilemlerle karşılaştığımda benim önceliğim niyettir. Daha masum ve art niyetsiz olanı tercih ederim.
Etik değerlerin farkında olanlara daha çok güvenirim. Çünkü seviyesini kaybedenin düşündüğü önce menfaatidir, bu nedenle seviye niyeti ölçmede bir tartıdır.