Ülkemizde Bulunan Milli Parklar Listesi
Milli Park, dünyada koruma ve kullanma dengesi çerçevesinde koruma statülerinin en etkilisi ve yaygın şekli olup geleceğe bırakılabilecek en güzel varlıklardır.
Milli Park ve benzeri koruma statüleri dünya ülkelerinde yüzölçümlerini ortalama yüzde onu civarındadır. Bazı ülkelerde bu oran yüzde yirmi beşlere çıkmaktadır.
Ülkemizde ise tüm koruma statüleri yüzde üçler seviyesindedir. Aslında milli park potansiyeli en yüksek ülkelerin başında gelmemize rağmen, bu tür alanların korumaya alınmaması önemli bir eksiklik olarak görülmektedir. Son Avrupa Birliği ilerleme raporunda bu durum eleştirilmektedir.
Uluslararası Doğayı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) tarafından Milli Park şöyle tanımlanır: Bilimsel ve estetik yönden olağanüstü biyolojik ( bitki örtüsü ve yaban hayatı ) ekolojik, jeolojik, coğrafi ve benzeri doğal yapısı ve arkeolojik, etnografik, antropolojik, mitolojik, tarih, ve benzeri kültürel özellik ve güzelliklerden bir veya bir kaçına sahip; bilimsel, eğitsel, estetik, sportif, eğlence ve dinlenme bakımlarından ulusal ve uluslararası düzeyde öneme sahip en az 1000 hektar genişliğinde, kara ve su alanlarıdır.
Milli Park kavramı dünyadaki bütün ülkelerde kendi dillerinde tam olarak bu ifade ile adlandırıldığı için uluslar arası bir tabirdir.
Milli Park oluşturma fikri; 1872 yılında Amerika'da Yellowstone Bölgesi'nin koruma altına alınması, ABD Teolojik Araştırmalar Kurumu Başkanı Ferdinand Hayden Başkanlığı'nda fotoğrafçı William Henry Jakson ve ressam Thomas Moran'ın çalışmalarının sonucu olarak ortaya çıktı. Bu ekip ikna etmek için doğa harikası bölge ile ilgili fotoğrafları ve özelliklerini hazırlayarak kongreye sunması ile ilk adım atılır.
Bunun üzerine ABD Devlet Başkanı Ulysses S.Grant'ın onayı ile dünyanın ilk milli parkı Yellowstone (Yellowstone National Park) 1 Mart 1872 tarihinde ilan edilir.
Yellowstone Milli Parkı dünyanın ilk ve en eski milli parkı özelliğini taşımakta olup büyüklüğü 898.700 hektardır. Bu büyüklük neredeyse ülkemizdeki tüm milli parkların alanı kadardır.
Yılda 4 milyona yakın insan ziyaret etmektedir. Dünya'da ise milli park sayısı 6500 civarındadır. Amerikalılar dünyaya ihraç ettikleri en önemli fikrin milli park olduğunu iddia etmektedirler.
Gerçekten Milli Park koruma statüsünün dünyaya kazandırılan çok önemli bir kavram olduğunu kabul etmek gerekir.
Doğa korumanın miladı Yellowstone Milli Parkı ile başladığı kabul edilse de aslında doğa korumanın Hazreti İbrahim Peygamberle başladığı bilinmektedir.
Hazreti İbrahim; Kâbe'yi inşa ettikten sonra belli bir hudut çerçevesinde bugünkü Mekke'nin bulunduğu bölgeyi haram ilan ederek buradaki yaban hayatını koruma altına almıştır.
Hazreti peygamberimiz de Medine şehir sınırından itibaren çepeçevre 12 mil (yaklaşık 20 km.) mesafeyi koru ilan ederek burada yaşayan bitkileri ve yaban hayvanlarını korama altına alarak; bu yasağın ciddiyetini ve önemini anlatmak için bir takım cezalar uygulamıştır.
Özellikle hac zamanında bu yasak 14 asırdır sürmektedir. Yine peygamberimiz planlı bir şehirleşmeye önem vererek şehir yollarının genişliğini, evler arasında bırakılması gereken mesafeleri belirlemiştir. Medine'nin uzağına ağaç diktirerek buranın mesire alanı olmasını sağlamıştır.
Bütün kutsal kitaplarda doğanın ve çevrenin korunmasına önem verilmiştir. İslam dininde; gerek Kur'an' da, gerekse hadislerde, doğa ve çevrenin korunmasına geniş yer ayrılarak, özellikle bütün canlıların korunması öğütlenmiştir.
Gelecek kuşaklara olduğu gibi korunarak bırakılması amacıyla geliştirilen milli park kavramını ülkemizde ilk Prof. Dr. Selahattin İNAN 1949 yılında yayınladığı "Tabiatı Koruma Karşısında Biz ve Ormancılığımız" adlı eserinde kullanmıştır. Ülkemizde 1956 yılında yürürlüğe giren 6831 sayılı Orman Kanununun 25. Maddesinde Milli Park kavramı yer alarak ilk olarak 1958 yılında Yozgat Çamlığı Milli Parkı ilan edilmiştir. Burayı Osmaniye Karatepe – Aslantaş ve Kızılcahamam Soğuksu Milli Parkı takip etmiştir.
2018 tarihi itibari ile ülkemizde 43 Milli Park ilan edilmiş bulunmaktadır. Milli Park çalışmaları; önce Orman Genel Müdürlüğüne bağlı Þube Müdürlüğü, daha sonra Daire Başkanlığı, 1969 yılında Orman Bakanlığının kurulmasıyla Milli Parklar ve Avcılık Genel Müdürlüğü olarak yürütülmüş ve Orman Bakanlığının kapatıldığı 1980 yılına kadar devam etmiştir. 1990 yılında Orman Bakanlığının tekrar açılması ile Milli Parklar ve Av-Yaban Hayatı Genel Müdürlüğü olarak 2002 yılına kadar sürmüş, şimdi ise Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü tarafından yürütülmektedir.
1983 yılında yürürlüğe giren 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu ile Milli Parklar ve benzeri koruma statüleri yasal dayanağa kavuşarak Milli Park, Tabiat Parkı, Tabiatı Koruma Alanı ile Tabiat Anıtı sınıflarına ayrılmıştır.
Milli Parkların gelişmesinde üst yönetim olarak ilk dönemlerde Zekai Bayer ve Hasan Asmaz ile Tansu Gürpınar, Nihat Turan ve İsmet Özel'in, son dönemlerde Nevzat Ceylan ve Hüsrev Özkara'nın iz bırakanlardan olduğu doğa korumacılar tarafından kabul edilmektedir. Ama asıl önemlisi Milli Park anlayışına tutku ile bağlı ve bu konuda ciddi emekleri veren isimli ve isimsiz doğaperestler de unutulmamalıdır.
Ülkemizde en çok Milli Park, Tabiatı Koruma Alanı ve Tabiat Anıtı Genel Sekreterimiz Nevzat CEYLAN' ın yaklaşık 2 yıl görev yaptığı Milli Parklar ve Av-Yaban Hayatı Genel Müdürlüğü döneminde ilan edilmiştir. O dönemde; Beyşehir Gölü, Kazdağı, Kaçkar Dağları, Hatila Vadisi, Karagöl-Sahara, Altınbeşik Mağarası, Honaz Dağı, Aladağlar Milli Park ilan edilmiş, Marmaris, Saklıkent, Truva Milli Parkları ilan safhasına getirilmiş, Dilek Yarımadası Milli Parkı'na Menderes Deltası ilave edilmiş, Kızıldağ Milli Parkı genişletilmiştir. Ayrıca o dönemde hiçbir Milli Parkta daraltma yapılmamıştır.
Milli Park ve benzeri korunan alanlar 350 bin hektardan 750 bin hektara ulaştırılarak iki katına çıkarılmıştır. Böylece 1958 – 1993 yılları arasındaki 35 yılda yapılan koruma alanları kadar alan koruma statüsüne kavuşturulmuştur. Tabiatı Koruma Alanlarının üçte biri, Tabiat Anıtlarının yarısı 2012 tarihi itibari ile Nevzat Ceylan döneminde koruma statüsüne kavuşturulmuştur. Yine yapılaşma baskısının en yoğun olduğu Bafa Gölü, İstanbul Polonezköy ve Ayvalık Adaları o dönemde Tabiat Parkı ilan edilerek koruma altına alınmıştır.
Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü; Milli Parkların yanı sıra Tabiat Parkları, Tabiatı Koruma Alanları, Tabiat Anıtları, Yaban Hayatı Koruma Sahaları, Yaban Hayatı Geliştirme Sahaları ile ilgili görevleri yürütmektedir.
Son yıllarda Milli Park ilan edilen; Gala Gölü, Sultan Sazlığı, İğne Ada Longoz Ormanları, Yumurtalık Lagünü yapılaşmaya izin verilmeyen Tabiatı Koruma Alanı olarak koruma statüsünde bulunuyordu. Þimdi ise Milli Park statüsüyle Uzun Devreli Gelişim Planı çerçevesinde, koruma kullanma dengesi içinde bu yerlerde yapılaşmaya izin verilmesi söz konusu olabilecektir.
Özellikle koruma statülerini pekiştirmek amacıyla ülkemizde birçok aynı alan değişik kurumlar tarafından koruma statüleri ile koruma altına alınmış bulunmaktadır. Milli Parklarda Uzun Devre Gelişim Planı doğrultusunda, ziyaretçilerin ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla ve koruma-kullanma dengesi içerisinde kısmi yapılaşmaya izin verilmesine imkan tanınmaktadır.
Milli Parklarımız
No Milli Park Bulunduğu İl İlanı Alanı (Ha) Özellikleri
1 Yozgat Çamlığı Millî Parkı Yozgat 1958 266 Tabii bitki ve hayvan toplulukları, kalıntı meşcereler, eğitim, dinlenme ve eğlenme, turizm
2 Karatepe-Aslantaş Millî Parkı Osmaniye 1958 4.142 Arkeolojik tarih öncesi kalıntılar, tabii bitki toplulukları, eğitim, dinlenme ve eğlenme, turizm
3 Kuşcenneti Millî Parkı Balıkesir 1959 17.058 Zengin ve çeşitli kuş toplulukları, tabii bitki toplulukları, kuş gözlemleme mekanı, eğitim, turizm
4 Soğuksu Millî Parkı Ankara 1959 1.186 Tabii bitki toplulukları, önemli ve nadir kuş üreme mekânları (Kara akbaba), eğitim, dinlenme ve eğlenme, turizm
5 Uludağ Millî Parkı Bursa 1961 13.024 Jeolojik yapı ve çok zengin tabii bitki toplulukları, dağ ve kış sporları, ekoturizm, kültürel zenginlik, alpin zon sulak alanları, alpin zon bitki ve hayvan türleri zenginliği, Mayer'in Orman Zonlarını tasnif ettiği dağ silsilesi, zengin turizm çeşitliliği...
6 Yedigöller Millî Parkı Bolu 1965 1.623 Tabii bitki ve hayvan toplulukları, manzara, dinlenme ve eğlenme, turizm, eğitim, dağ ve orman sporları, ekoturizm, eğitim...
7 Dilek Yarımadası - Büyük Menderes Deltası Millî Parkı Aydın 1966 27.598 Akdeniz'in en iyi korunan maki florası, jeolojik yapı, tabii bitki ve hayvan toplulukları, dinlenme ve eğlenme, turizm çeşitliliği, sulak alanlar ( Menderes Deltası 1994 yılında dâhil edilmiştir. )
8 Spil Dağı Millî Parkı Manisa 1968 6.801 Jeolojik yapı zenginliği, tabii ve endemik bitki ve hayvan toplulukları, eğitim, dinlenme ve eğlenme, turizm
9 Kızıldağ Millî Parkı Isparta 1969 55.105 Tabii bitki toplulukları, eğitim, dinlenme ve eğlenme, turizm. ( Sınırları 1994 yılında genişletilmiştir. )
10 Kovada Gölü Millî Parkı Isparta 1970 6.534 Tabii bitki ve hayvan toplulukları, manzara, eğitim, dinlenme ve eğlenme, turizm
11 Güllük Dağı Millî Parkı (Termessos) Antalya 1970 6.702 Arkeolojik kalıntılar, tabii bitki toplulukları, eğitim, manzara, dinlenme ve eğlenme, turizm
12 Munzur Vadisi Millî Parkı Tunceli 1971 42.000 Jeolojik yapı, tabii bitki ve hayvan toplulukları, turizm çeşitliliği, eğitim
13 Beydağları (Olimpos) Sahil Millî Parkı Antalya 1972 30.969 Arkeolojik kalıntılar, tabii bitki ve hayvan toplulukları ile jeomorfolojik oluşumlar, turizm, eğitim
14 Köprülü Kanyon Millî Parkı Antalya 1973 36.614 Arkeolojik kalıntılar, tabii bitki toplulukları, jeolojik oluşumlar, turizm, eğitim
15 Ilgaz Dağı Millî Parkı Kastamonu 1976 1.088 Tabii bitki toplulukları, kültürel zenginlik, dağ, orman ve kış sporları, manzara, dinlenme ve eğlenme, eğitim, turizm
16 Başkomutan Tarihî Millî Parkı Afyon 1981 35.500 İstiklal Harbi tarihi, kültürel değerler zenginliği, eğitim, turizm
17 Göreme Tarihî Millî Parkı Nevşehir 1986 9.572 Tarihi eski yerleşimler 'yer altı şehirleri, kiliseler, şapeller" ve peri bacaları gibi jeolojik oluşumlar, peyzaj değeri, dinlenme ve eğlenme, turizm, eğitim
18 Altındere Vadisi Millî Parkı Trabzon 1987 4.800 Kültürel değerler, tarihi yapılar, 'Sümela Manastırı', tabii bitki toplulukları, manzara, peyzaj değeri, dinlenme ve eğlenme, turizm, eğitim
19 Boğazköy-Alacahöyük Tarihî Millî Parkı Çorum 1988 2.634 Arkeolojik kalıntılar, Hitit Devleti Merkezi, eğitim, turizm
20 Nemrut Dağı Millî Parkı Adıyaman 1988 13.850 Tarihi açık hava müzesi, güneşin gizemli doğuşunu seyir, turizm, eğitim
21 Beyşehir Gölü Millî Parkı Konya 1993 8. 875 Üstün nitelikteki peyzaj güzellikleri ile göl ve içerisindeki çeşitli büyüklüklerde yaklaşık 60 civarında adanın kuşlar için üreme, beslenme, yumurtlama ve güvenle kuluçka yapmasına imkân sağlaması, tarihi kalıntılar ve tarihi eserler, camiler, hanlar, kervansaraylar, jeomorfolojik oluşumlar, çok değerli tabii bitki toplulukları, zengin kuş toplulukları ve hidrolojik özellikler, seyir, turizm
22 Aladağlar Millî Parkı Niğde, Adana, Kayseri 1994 54.524 Jeomorfolojik yapı ile flora ve fauna zenginliği, dağcılık sporları, dağ, orman ve kış turizmi, eğitim, zengin su kaynakları
23 Altınbeşik Mağarası Millî Parkı Antalya 1994 1.156 Jeolojik ve jeomorfolojik oluşum zenginliği, mağara ekosistemleri, turizm, eğitim
24 Hatila Vadisi Millî Parkı Artvin 1994 16.988 Jeolojik ve jeomorfolojik oluşumlar, tabii zengin orman ağacı türleri varlığı ile yaban hayatı zenginliği, dağ ve orman turizmi, eğitim
25 Honaz Dağı Millî Parkı Denizli 1994 9.219 Jeolojik ve jeomorfolojik oluşumlar, arkeolojik kalıntılar, Colossea (Honaz), endemik açıdan zengin bitki çeşitliliği, kültürel zenginlik, turizm merkezlerine yakınlık, dağ turizmi, eko turizm, eğitim
26 Kaçkar Dağları Millî Parkı Rize 1994 51.550 İlginç jeolojik ve jeomorfolojik yapı, tabii bitki ve yaban hayatı zenginliği, dağ, orman ve kış sporları, eğitim, turizm
27 Kazdağı Millî Parkı Balıkesir 1994 21.300 Bitki örtüsü, biyolojik çeşitlilik ve fauna zenginliği, turizm çeşitliliği, eğitim
28 Karagöl Sahara Millî Parkı Artvin 1994 3.766 Hidrografik yapı ve bitki örtüsü zenginliği, eğitim, orman ekosistemleri, ekoturizm, kültürel zenginlik
29 Saklıkent Millî Parkı Muğla 1996 12.390 Jeomorfolojik yapı ile bitki ve hayvan varlığı açısından zenginlik
30 Truva Tarihî Millî Parkı Çanakkale 1996 13.350 Tarihi kalıntılar, harp tarihi ve arkeolojik yapı, turizm, eğitim, kültürel zenginlik
31 Marmaris Millî Parkı Muğla 1996 33.350 Jeomorfolojik yapı ile bitki ve hayvan varlığı açısından zenginlik, nadir ekosistemler
32 Küre Dağları Millî Parkı Kastamonu-Bartın 2000 37.000 Doğal yaşlı ormanlar, nadir ekosistemler, biyolojik çeşitlilik, jeolojik ve jeomorfolojik oluşumlar, kültürel değer zenginlikleri ve arkeolojik kalıntılar, eğitim
33 Sarıkamış-Allahüekber Dağları Millî Parkı Kars ve Erzurum 2004 22.980 Tarihi kalıntılar, harp tarihi, doğal Sarıçam ormanları, tabii bitki toplulukları, dağ ve kar sporları, manzara, eğitim
34 Ağrı Dağı Millî Parkı Iğdır - Ağrı 2004 87.380 Kültürel değerler açısından zenginlik. Dünyada Alaska'daki meteor çukurundan sonra ikinci büyük göktaşı çukuru da milli park sınırları içerisindedir. Bitki ve hayvan varlığı açısından da oldukça zengindir.
35 Gala Gölü Millî Parkı Edirne 2005 6.090 Sulak saha, göl ve orman ekosistemlerini ve bu ekosistemlerde barınan çeşitli canlı türleri, 130 kuş türünün varlığı, kuş göç yolları üzerinde bulunuşu, nesli tehlikeye düşmüş ve ya nadir türleri barındırması kaynak değerlerini oluşturmaktadır.
36 Sultansazlığı Millî Parkı Kayseri 2006 24.529 Tatlı ve tuzlu su ekosistemlerinin bir arada bulunduğu nadir bir ekosistem oluşu, nesli tehlikeye düşmüş veya düşebilir türlerin de yer aldığı 301 kuş türünün beslenme, barınma ve kuluçka alanı oluşu, Avrupa'da turna, flamingo, akbalıkçıl, kaşıkçı kuşlarının bir arada kuluçkaya yattığı tek alan oluşu
37 İğneada Longoz Ormanları Millî Parkı Kırklareli 2007 3.155 Çok sınırlı yayılışa sahip, doğal yapısı korunabilmiş, yok olma tehlikesiyle karşı karşıya bulunan en önemli su basar (longos) ormanlara sahip olup, İğneada ve çevresinde farklı ekosistemler bulunmaktadır. Ekoturizm, dağ ve orman sporları, eğitim
38 Tek Tek Dağları Milli Parkı Þanlıurfa 2007 19.335 Bitki ve hayvan varlığı açısından zenginlik, kültürel, tarihi ve arkeolojik özellikler açısından zenginlik, turizm, eğitim
39 Yumurtalık Lagünü Milli Parkı Adana 2008 16.430 Ülkemizdeki nadir Halep Çamı yayılış alanlarından birine sahip oluşu, Akyatan ve Ağyatan göllerinin barındırdığı kuş türleri açısından zenginliği, nesli tehlikedeki iki tür deniz kaplumbağasının ve deniz kaplumbağalarının yuvalama alanlarından birisi ve nadir bir ekosistem oluşu, kuş göç yolları üzerinde bulunuşu, kültürel, tarihi ve arkeolojik özellikleri
40 Nene Hatun Tarihi Milli Parkı Erzurum 2009 387 93 Osmanlı Rus savaşının yapıldığı Mecidiye ve Aziziye tabyalarının bulunduğu ve Rus'ların işgal ettiği ve Nene hatun önderliğinde işgalden kurtulan alan
|
